Alman ilahiyatçı Martin Niemöller, Alman Protestan Kilisesi'nin Nazilerle iş birliği yapmasına muhalefet eden kilisenin yöneticisi ve Dünya Kiliseler Konseyi başkanı idi.

Martin Niemöller, 14 Ocak 1892 tarihinde Almanya’da Vestfalya'nın Lippstadt kentinde doğmuştur. Tam adı Emil Gustav Friedrich Martin Niemöller’dir. 1919 yılında İmparatorluk Alman Donanması'nda askeri öğrenci oldu. 1914'te I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla Martin Niemöller, bir U-Boat'a komutan olarak atandı.

Birinci Dünya Savaşı sırasında denizaltı subayı olan Martin Niemöller, savaşın sonunda Versay Antlaşması olduktan sonra Weimar Cumhuriyeti'nin kurulmasını müteakip ordudan ayrılıp 1919–1923 yılları arasında Westfälische Wilhelms Üniversitesinde ilahiyat eğitimi aldı. 1931 yılında Berlin Dahlem’de Protestan kilisesine papaz olarak atandı. Tutuklandığı 1937 yılına kadar da burada görev yaptı.

Martin Niemöller, Alman Protestan Kilisesi'nin Nazilerle iş birliği yapmasına muhalefet eden kilise Bekennende Kirche’nin yöneticisi ve 1961’den 1968’e kadar Dünya Kiliseler Konseyi (bugünkü Dünya Ekümenik Kiliseler Konseyi) başkanı olarak görev yaptı.

1930'ların başında önceleri inanmış bir (NSDAP) Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi üyesi olan Martin Niemöller, daha sonra kiliseler arası kavgalarda kendisini geliştirerek nasyonal sosyalizm karşıtı bir direnişçi oldu. 1934 yılında Adolf Hitler ile görüşen önemli din adamları arasında yer almıştı. Ancak verilen emirleri dinlememesi hem işine mâl olmuş, hem de yasaklı olmasını sağlamıştı. Konuşma yasağına rağmen verdiği vaazlarla iktidarın tepkisini çekti ve tutuklandı. İlk tutukluluk hâli 1935’de birkaç ay sürdükten sonra serbest bırakılmış ancak uğruna canını koyduğu yolundan şaşmadığı için 1937’de bir daha tutuklandı. 7 ay sonra davası sonuçlandı ve ‘hükümet aleyhine faaliyetlerden 7 ay hapis cezasına çarptırıldı. Cezası, tutukluluk süresine denk geldiği için serbest kaldı, kapıda yeniden tutuklandı. Zaten hakkında açılmış 40 dava vardı. 1938 yılında Sachsenhausen toplama kampına Adolf Hitler’in ‘özel misafiri’ olarak götürüldü. Kurşuna dizilmekten uluslararası kampanyalar sayesinde kurtuldu ama 7 yıl toplama kamplarında kaldı.

Daha önce Berlin'e yaklaşık 35 km uzaklıktaki Oranienburg bölgesinde Sachsenhausen toplama kampında tutuldu.1941'de önce Münih'in yaklaşık 16 km kuzeybatısında yer alan Dachau toplama kampına gönderildi. Daha sonra Martin Niemöller, 1945 yılının Nisan ayı sonunda yaklaşık 140 diğer önemli mahkûm ile birlikte Avusturya'nın batısında bulunan Tirol'e transfer oldu. II. Dünya Savaşının sonlarına doğru 5 Mayıs 1945 tarihinde Beşinci ABD Ordusu tarafından kurtarılarak serbest bırakıldı.

Savaş sonrasında kiliseye dönen Martin Niemöller, 1947'de Hesse ve Nassau'daki Protestan kilisesinin Başkanı seçildi ve 1964'e kadar görev yaptı. Almanya'nın silahlanmasına karşı verdiği mücadele ile ünlendi. Konrad Adenauer'e yazdığı bir mektupla, silahlanmayı şiddetle eleştirmişti. 1961 yılında, Dünya Kiliseler Konseyi başkanı oldu.

Martin Niemöller, 50’li yıllardan itibaren, soğuk savaş yerine barışçıl bir tutum geliştirilmesi için uğraştı. Dünya çapında birçok barış derneğinin başkanı oldu. Almanya ‘vicdani retçiler birliği’ başkanıyken 1959’da askeri okulları “profesyonel canilik yüksekokulu” olarak nitelendirdi.

1967’de ABD, Vietnam’a saldırınca, Kuzey Vietnam’a gitti. Vietnam Savaşı sırasında, Kuzey Vietnam'ın komünist hükümdarı Ho Chi Minh'e yaptığı ziyaret büyük ilgi topladı. 1966 yılında Lenin Barış Ödülü'ne layık görüldü.

Martin Niemöller, 1961’den 1968’e kadar Dünya Kiliseler Birliği’nin 6 başkanından biriydi. Kilisenin de artık bir işe yaramadığını iddia ederek, istifa etti. Soğuk savaş yıllarında batının, reel sosyalist ülkeler karşısında ABD’nin isteği üzerine silahlandığını ve dünya barışını tehdit ettiğini iddia etti, buna karşı çıkmayan, “insan öldürmek için silahlanmanın günah olduğunu söylemeyen kiliseyi” de sert bir biçimde eleştirdi.

Almanya 23 Ekim 1954’te NATO’ya alındı. Almanya’nın tüm dünyayı kana bulamasını unutmayanlar, buna çok sert bir biçimde karşı çıktı. Aydınlar bütün dünyanın nükleer silahlardan arındırılmasını savunurken ABD, Almanya’ya nükleer silah da yığılmasını savunuyordu. Bertrand Russell 9 Temmuz 1955’de İngiltere’de Max Born ve Albert Einstein’ın da imzaladığı bir savaş karşıtı bildiri yayınladı. Almanya’da Martin Niemöller bu ekibe katıldı.

Martin Niemöller, 20 Nisan 1919 tarihinde Else Bremer ile evlendi. Eşi 7 Ağustos 1961 tarihinde vefat etti. 6 çocuğu vardı.

Martin Niemöller, 6 Mart 1984 tarihinde Wiesbaden, Almanya’da 92 yaşında ölmüştür.

Ödülleri :
1966 - Sovyetler Birliği Lenin Barış Ödülü
Albert-Schweitzer Barış Madalyası
DDR- Altın Barış Madalyası

Alman din adamı Martin Niemöller'in 1945 yılında söylediği ünlü sözler:
Naziler komünistler için geldiğinde sesimi çıkarmadım; çünkü komünist değildim.
Sosyal demokratları içeri tıktıklarında sesimi çıkarmadım; çünkü sosyal demokrat değildim.
Sonra sendikacılar için geldiler, bir şey söylemedim; çünkü sendikacı değildim.
Sonra Yahudiler için geldiler, sesimi çıkarmadım, çünkü Yahudi değildim.
Benim için geldiklerinde, sesini çıkaracak kimse kalmamıştı.
-Martin Niemöller


Kaynak:Biyografiler.com