Anadolu Selçuklu devletinin kültür, siyaset ve tasavvuf hayatında önemli bir yer işgal eden Evhadüddin Kirmani, 1204 yılında Sadreddin Konevi’nin babası Mecdüddin İshak'ın davetiyle birçok mutasavvıf ve ilim adamıyla birlikte Anadolu'ya gelmiştir.

Mutasavvıf-şair.

Evhadüddin Kirmani, 1164 yılında İran’ın Kirman şehirinde doğmuştur. Asıl adı Hâmid, lakabı Evhadüddin’dir. Kaynaklarda genellikle lakabıyla anılır. İlk gençlik yılları Kirman’da geçti, fakat 1179-1180 yılında Kirman Oğuzlar tarafından işgal edilince buradan ayrılıp Bağdat’a gitti. Burada çeşitli müderrislerden dinî ilimleri tahsil etti. Medrese eğitimindeki başarısı sebebiyle kısa sürede önce muîd, ardından müderris tayin edildi. Bu süreçte tasavvufa ilgi duymaya başladı ve müderrislik görevini bırakarak Bağdat’ın ünlü şeyhlerinden ve Sühreverdî şeyhi Kutbuddin Ebherî’nin halifelerinden Rükneddin Sücâsî’ye intisap etti.

Uzun bir müddet tasavvufî eğitimini sürdüren Evhadüddin Kirmani, 1195 civarında Tebriz’e gitti. Gence ve Şirvan gibi şehirlere seyahat ettikten sonra Nahcivan’da ikamet etmeye başladı. 1204 yılında Anadolu’ya geçtiği ve bir süre sonra Muhyiddin İbnü'l-Arabi ile Konya’da görüştüğü tahmin edilmektedir.

Anadolu Selçuklu devletinin kültür, siyaset ve tasavvuf hayatında önemli bir yer işgal eden Evhadüddin Kirmani, 1204 yılında Sadreddin Konevi’nin babası Mecdüddin İshak'ın davetiyle birçok mutasavvıf ve ilim adamıyla birlikte Anadolu'ya gelmiştir. Evhadüddin Kirmani, asılında Abbasi halifesi tarafından Anadolu'ya Şeyhu'ş-şuyûhi'r-Rum (Anadolu Şeyhlerin Şeyhi) unvanıyla gönderilmiştir. Bu unvanla biz onun Anadolu'daki Ahi teşkilatını kadrolaştıran ve yöneten kişi olduğunu anlıyoruz. Ahilik teşkilatı içerisinde, Ahi Evran olarak tanınan Şeyh Nasırü'd-din Mahmud'un kayınpederi ve Bacıyan-ı Rum teşkilatının kurucusu olan Fatma Bacı'nın da babasıdır.

Evhadüddin Kirmani, bir süre Malatya, Sivas ve Konya’ya gittiyse de genellikle Kayseri’de ikamet etti ve burada evlendi. Bu evliliğinden Kemaleddin, Fatıma ve Emine adında üç çocuğu oldu. Fatma Bacı Anadolu’da kadınlara yönelik fütüvvet teşkilatı olan Bacıyân-ı Rûm’a yön veren önemli isimlerden biri olarak yetişti. Anadolu’da kaldığı süre içinde Selçuklu Sultanı I. Gıyaseddin Keyhüsrev ile iyi ilişkiler kurdu.

1205 yılında Evhadüddin Kirmani’nin kızı Fatma Bacı, Ahi Evran ile evlendi. Ahiliğe kadınlar giremediği için Fatma Bacı da Bacıyan-ı Rum (Anadolu Kadınları) teşkilatını kurmuş ve Kadın Ana olarak tanınmıştı.

Evhadüddin Kirmani, ünü ve dinî ilimlerdeki yetkinliği sebebiyle siyasiler tarafından da dikkate alınan biriydi. 1211 yılından sonra Bağdat’a gittiğinde Halife Nâsır onu bazı siyasi sorunları halletmesi için Tebriz’e gönderdi. Bu esnada bölgenin çeşitli şehirlerine seyahat etme imkânı buldu. Horasan ve Mâverâünnehir’e gittikten sonra Erbil’e ve 1226 yılında Halep’e gitti. Burada bir süre kaldıktan sonra Şam’a geçti ve Muhyiddin İbnü'l-Arabi’nin sohbetlerine katıldı. Daha sonra da Mısır’a geçti.

Daha önce dokuz defa hacca giden Evhadüddin Kirmânî, Mısır’da ikamet ettiği 1232 yılında ise halife tarafından hac emiri olarak tayin edildi. Haccın ardından Anadolu’ya döndüyse de 1237 yılında halife onu Bağdat’a davet etti. Buradaki şeyhlik vazifesini yürüten Evhadüddin Kirmânî, 21 Mart 1238 tarihinde 74 yaşında vefat etti.

Öne Çıkan Eserleri:
Rubâiler (Enîsü’t-Tâlibîn ve Celîsü’s-Sâlihîn)


Kaynak:Biyografiler.com