Sevenleri tarafından ‘İlahi Sarah’ olarak adlandırılan Sarah Bernhardt, ilk uluslararası tiyatro yıldızı, tiyatro divası ve işletmecisi olarak tanınır.

Sarah Bernhardt, 22 Ekim 1844 tarihinde Paris Fransa'da doğmuştur. Tam adı Henriette-Rosine Bernard'dır. Sarah Bernhardt, "Youle" ismiyle tanınan Julie Bernardt isminde Hollandalı Musevi bir hayat kadınının hayatta kalan evlilik dışı en büyük kızıydı. Çocukluğunu Versailles yakınlarında bir rahibe okulunda geçirdi. Hatta bir ara aldığı eğitimden etkilenerek rahibe olmaya karar verdi.

Sarah Bernhardt, 16 yaşında iken annesinin sevgilisi olan III. Napolyon’ün üvey kardeşi Fransa Ulusal Meclisi Üyesi Charles Duc de Morny sponsorluğunda 1859 yılında tiyatro eğitimi için Convervatoire de Musique et Déclamation'da okutuldu. İki yıl boyunca Paris’te konservatuarda tiyatro eğitimi aldı. Charles Duc de Morny, Alexandre Dumas (oğul) ve Victor Hugo'nun tiyatro eserlerini oynayan Sarah Bernhardt'ın erken kariyerinde etkili oldu .

O dönemde Yahudi aktris Rachel Félix ideal oyuncu olarak görülüyordu. Sarah’da stil olarak Rachel Félix’den esinlenmekteydi. Ancak hem Rachel’in hem Sarah’ın ortak bir kaderleri vardı: Yahudi olmaları nedeniyle dönemin klasik antisemitizmi için kolay hedef oluyorlardı. Yahudi olmaları yüzünden birçok antisemitik kitaba konu bile olmuşlardı (Les Memoirs de Sarah Barnum gibi).

Sarah Bernhardt'ın sahne kariyeri 1862 yılında başladı. Comedie Française Tiyatrosu’nda Jean Racine’in Iphigenie oyununda ilk rolünü aldı. Daha sonra tiyatroda başka bir oyuncu ile tartışınca kovuldu, o da Paris’teki diğer tiyatrolarda kendisine ufak roller verilmesi üzerine Brüksel’e taşındı. Burada 1864’de Prince Henry ile olan ilişkisinden Maurice adlı tek çocuğu dünyaya geldi.

1868 yılında Alexandre Dumas (Baba)’nın Kean piyesinde oynadığı oyunla şöhreti yakaladı. Bu oyundan sonra ölümüne kadar hep başrollerde oynadı.

1869 yılında François Coppee’nin ‘Le Passant’ oyununda ilk kez erkek rolünde oynadı. Bu rolünden sonra oynadığı diğer erkek rolleriyle “tüm zamanların en iyi erkek rolü oynayan kadın oyuncu” ünvanını kazandı.

19 Temmuz 1870 - 10 Mayıs 1871 tarihleri arasında Fransa-Prusya Savaşı esnasında tiyatroya ara verip askerler için bir sahra hastanesi kurdu ve askerlere moral vermek üzere sahneye çıktı. 1871 yılında Fransa–Prusya Savaşı’ndan sonra Sarah Bernhardt “Alman Casusu ve Yahudi” suçlamalarına karşı kendini savunmak zorunda kalmıştı. “Yahudiyim ama Alman asla” sözlerini gururla söylemişti. Bu suçlamalarla ilgili bir haber yapan Le Figaro gazetesine yazdığı mektupta “Belirli bir şivem varsa Alman olmamdan değildir. Ben Yahudi ırkına mensup bir kadınım, bu şivem de, sözüm ona medeni ülkelerin bize reva gördüğü mecburi göçebeliğin bir sonucudur”  demişti.

1870'li yıllarda Avrupa'da ünü yayıldı ve Amerika'da New York'a kadar uzandı. Kısa bir süre sonra dramatik aktris olarak bir ün kazandı ve "Kutsal Sarah" lakabını bu dönemin en ünlü aktrislerinden biri olması sayesinde kazandı. Liane de Pougy de başta olmak üzere birçok genç kadını aktris olarak yetiştirdi ve eğitti.

Victor Hugo yazdığı piyeste Sarah’ın oyununu seyredince ondan oyunlarının değişmez başrol aktrisi olmasını istedi.

Sarah Brüksel’de şöhretin zirvesine çıkınca Comedie Française kendisini geri dönmesi için yalvarırcasına ikna etti. Sarah Bernhardt artık kendisine özgü bir stil geliştirmişti; kendisine özgü yumuşak sesiyle romantik rollerin değişmezi olmuştu, kendisine “La voix d’or” (Altın ses) sıfatı takılmıştı, sahnedeki pozları, duruşları tam anlamıyla tablolara model olacak güzellikteydi.

Maddi kaynakları sağlamlaşan Sarah Bernhardt, kendisine Paris’in merkezinde çok büyük bir ev inşa ettirdi. Evi 19. yy.‘da revaçta olan Salon adı verilen sanatçıların toplandığı bir mekân haline dönüştü. George Sand, Pierre Loti ve Victor Hugo müdavimlerinden birkaçıydı.

1879 yılında Sarah ilk kez Londra’da sahneye çıktı. İlk uluslararası sahneye çıkışı büyük bir zafer oldu. Bu başarı üzerine Comedie Française’den istifa edip kendi tiyatrosunu kurdu. Bu arada Avrupa ve ABD‘de uzun bir turneye çıktı. Bu turne uluslararası şöhretini perçinledi ve büyük bir maddi gelir sağladı.

Sarah Bernhardt'a 1914 yılında Fransız Legion D'Honeur (Onur nişanı)'nı verildi.

Bir kaza sonrasında 10 yıl süren ciddi bir sakatlığının ardından 1915 yılında bir bacağı kesildi, takma bacak yapıldı. Yine de kariyerine ayakta durabilmesi için tahta bir protez ayak kullanarak devam etti. 1915'te Amerika'da başarılı bir turnenin ardından, Fransa'ya geri döndü ve kendi prodüksiyonlarında ölene kadar oynadı.

Avrupa turnesi esnasında, İtalya Kralı Umberto, İspanya Kralı Alfonso XII, Avusturya İmparatoru Franz Joseph ve Rusya Çarı Alexander III oynadığı oyundan, güzelliğinden ve cazibesinden etkilenerek kendisini kraliyet mücevherleriyle ödüllendirdiler. Böylece Sarah “önünde krallara diz çöktüren kadın” ünvanını bu turne esnasında kazandı.

Fransa’ya dönüşünde maddi durumuna güvenerek oğlu Maurice adına bir tiyatro satın aldı. Ancak bu satınalma onun tiyatro işletmecisi olarak ilk felaketi oldu. Kısa sürede tiyatroyu elden çıkararak Paris Porte-Saint Martin’de 1800 kişilik büyük bir tiyatro kiraladı. Tiyatro’nun ilk oyunu olan Sarah’ın başrol oynadığı “Kamelyalı Kadın” başarı üzerine başarı kazandı.

1884 yılında işletmeci-yönetici Felix Duguesnel, oyun yazarı Victorien Sardou ve oyuncu Sarah Bernhardt üçlü bir ortaklık kurdular. Bu üçlünün ortak gayretiyle ortaya çıkan Theodora oyunu iki yıl içinde Paris’te 300 kez Londra’da 100 kez sahnelendi. 1886 yılı sonunda Brezilya’dan başlamak üzere 9 ay sürecek Güney ve Kuzey Amerika turuna çıktı. Dönüşünde Sarah Bernhardt artık o dönemde ender görülen milyonerlerden biriydi.

Sevenleri tarafından ‘İlahi Sarah’ olarak adlandırılan Sarah Bernhardt ilk uluslararası tiyatro yıldızı, tiyatro divası ve işletmecisi olarak tanınır. Bernhardt, Avrupa, ABD, Kanada, Güney Amerika, Avustralya ve Ortadoğu’da gösterime giren 125 oyunda yaklaşık 70 değişik rolü üstlendi.

Sarah Bernhardt, bir sahne sanatçısı olsa da; birçok prodüksiyonda kayıt diyalogları da yaptı. Bunlardan ilki de Jean Racine'in eseri Phedre'sini Thomas Alva Edison'un New York'u 1880'lerde ziyareti sırasında okumasıydı. Aktrisliği ile birlikte, görsel sanatlarla da ilgilendi. Ressamlık ve heykeltıraşlığın yanı sıra Antonio de La Gandara'ya da modellik yaptı ve bu sırada birçok kitap ve oyun da yayınladı.

Sarah Bernhardt'ın ayrıca opera üzerinde de etkisi olmuştur. Tosca ve Salome örneğin; operanın en tanınmış iki kadın kahramanı Bernhardt'ın oyunlarında yazdığı karakterler üzerineydi.

Sarah Bernhardt, Ligne prensi, Belçikalı soylu Charles-Joseph-Eugene-Henri ile bir ilişkisi oldu ve bu ilişkiden tek çocuğu olan Maurice Bernhaardt (d.1864-ö.1928) doğdu. Daha sonraki sevgilileri arasında sanatçılar da vardı. En tanınmışları, Gustave Dore, Georges Clarin, Mounet-Sully, Lou Tellegen, Alphonse Mucha da bunların arasındaydı.

Sarah Bernhardt, 4 Nisan 1882 tarihinde Yunan Jacques Damala ile Londra'da evlendi ve 18 Ağustos 1889 tarihinde eşi öldü. Sarah'ın bu evliliği her ne kadar kâğıt üzerinde -Sarah 1889'da 34 yaşında ölümüne kadar- sürse de, daha ilk yıllarında sona ermişti ve sebebi de genç aktörün morfin bağımlılığıydı. Bu evliliğin son yıllarında da İngiltere Kralı Edward VII. ile bir ilişki yaşamıştır.

1887yılında oğlu Maurice Polonya Kraliyet ailesinden Prenses Jablonowska ile evlendi.

Sarah Bernhardt, ayrıca sessiz filmlerin en ünlü aktrislerinden biriydi. 1900 yılında Hamlet olarak Le Duel d'Hamlet'i oynamıştı (Teknik olarak bu tam olarak bir sessiz film değildi, silindirler sayesinde film gösterilirken bir yandan da diyaloglar dinleniyordu) Bu filmle beraber 8 filmde ve 2 biyografi filminde oynadı. En son filmi Sarah Bernhardt a Belle-Isle (1912) günlük hayatını anlatan bir filmdi.

Jean Racine (Phedre), Victorien Sardou (La Tosca), Victor Hugo (Hernani, Ruy Blas), William Shakespeare (Hamlet) ve Alexandre Dumas (oğul)’nın (Kamelyalı Kadın) birçok oyununda unutulmaz roller aldı.

Sarah Bernhardt, 1889 yılında “Jeanne D'arc’ın Davası” ndaki oyunuyla sanatını bir daha ispatladı: 45 yaşındayken 19 yaşında bir genç kız rolünü mükkemel bir şekilde oynuyordu.

1891 yılında Oscar Wilde’ın kendisi için özel olarak Fransızca yazdığı Salome oyunu için Londra’ya gitti. Ancak maliye ile ilgili sorunları nedeniyle Lord Chamberlain Sarah’ın çalışma iznini iptal etti.

1892 yılında Porte Saint-Martin tiyatrosunu satıp yerine daha ufak ama çok amaçlı kullanılabilecek Theatre de la Renaissance’ı satın aldı. Peşinden 6 ay sürecek dünya turuna çıktı. Dönüşünde en zengin aktris ünvanını almıştı :mal varlığı 3.5 milyon altın Franc’a çıkmıştı. Ancak bir dizi talihsiz oyundan sonra tiyatrosunun borcu da 2 milyon altın Franc’a çıkmıştı.

Başarısız işletme deneyimlerini tekrar yaşamamak için 1899 yılında Paris Chatelet bölgesindeki Theatre des Nations’u Paris Belediye’sinden çok düşük bedelle 25 yıllığına kiraladı. Kiraladığı tiyatroyu yeniledi. Fuayesini sergi alanına dönüştürdü. “Küçük Louvre’um” diye adlandırdığı bu bölümde birçok ressamın eserleri yanında kendisinin de çeşitli rollerdeki resim ve fotoğraflarını da sergiledi. Tiyatronun açılışından hemen sonra peş peşe erkek rolleri üstlendiği Hamlet ve Aiglon oyunarı sergilendi. Büyük Paris Sergisi’nin açıldığı döneme çakıştırılan bu oyunlar gişe rekorları kırdı :oyunlar 250şer kez oynandı. 1903 yılında sergilenen “Engizisyon’a karşı direnen Çingene kızı” rolünü üstlendiği “Sorciere – Büyücü” oyunu aynı başarıyı devam ettirdi.

1905 yılında yeni bir Amerika turuna çıktı. Rio de Janeiro’da oynarken sahnede bir kaza geçirdi. Sağ bacağını kötü bir şekilde kırdı. Kötü tedavi edilen bacak kangrene dönüşecek ve 10 yıl sonra sağ bacağının kesilmesine neden olacaktı.

1906 yılında aynı turnenin devamında Kansas City, Missouri ve Dallas’ta kurulan devasa çadır sahnelerde binlerce kişinin önünde sahneye çıktı.

1910 yılında ABD turnesini yineledi. Bu turne esnasında ve sonraki yıllarda bir kaç sessiz filmde rol aldı. 1912 yılında çevirdiği “Ingiltere Kraliçesi Elizabeth” ile bu sanat dalında da başarılı olabileceğini kanıtladı.

1914 yılında Fransız devletinin “Legion d’Honneur” madalayası ile onurlandırıldı.

Savaş esansında propaganda filmleri çevirdi, sınır boylarındaki askerleri ziyaret edip moral gösterileri sahneledi.

70. doğum gününde 18 ay sürecek son ABD turnesine çıktı. Burada tiyatro ile birlikte ABD ordusunun Müteffik orduları yanında savaşa girmesi için ikna konuşmaları yaptı. Geri dönüşünde artık sahnede çok rahat değildi. Yaşı, yorgunluğu ve takma bacağına rağmen “Altın Sesi” tiyatroya seyirci toplamaya yetiyordu.

1922 yılında Marie Curie’nin laboratuarına yardım toplamak amacıyla sahneye çıktı. 1923 Mart’ında 79 yaşındayken Hollywood’dan film teklifi aldı. Ancak ömrü bu teklifi cevaplandırmaya yetmedi. 26 Mart 1923 tarihinde üremiden vefat etti. Çevresinde Yahudiliği ile ilgili kimse kalmadığından cenaze töreni bir kilisede yapıldı ve ünlü Pere-Lachaise mezarlığına defnedildi. Ölümünden hemen sonra Theatre des Nations adı Theatre Sarah Bernhardt olarak değiştirilmiştir.

Sarah Bernhardt tiyatroculuğu yanında yazarlığı ile de tanındı. Birçok roman, şiir kitabı ve tiyatro piyesleri yayınladı. Taş plak teknolojisinin çıkmasıyla birçok piyesi plaklara kaydettirdi ve böylece “Altın Sesi” günümüze dek gelebildi.

Sarah Bernhardt, 26 Mart 1923 tarihinde Fransa'da böbrek yetmezliğinden 79 yaşında ölmüştür.

Kitapları :
1878 - Dans les Nuages, Impressions d'une Chaise Charpentier
1888 - L'Aveu, drame en un acte en prose
1907 - Adrienne Lecouvreur, drame en six actes
1908 - Ma Double Vie
1911 - Un Coeur d'Homme, pièce en quatre actes
1920 - Petite Idole
1923 - L'Art du Théâtre: la voix, le geste, la prononciation, etc.

Rol aldığı Tiyatro Oyunları :
1862 - Jean Racine'in  Iphigénie'i, ilk rolü
1862 - Eugène Scribe - Valérie
1862 - Moliere - Les Femmes Savantes
1864 - Labiche  &  Deslandes,  Un Mari qui Lance sa Femme
1866 - T & H Cognard - La Biche aux Bois
1866 - Jean Racine - Phèdre  - (Aricie)
1866 - Pierre de Marivaux - Le Jeu de l'Amour et du Hasard  (Silvia)
1867 - Moliere - Les Femmes Savantes  (Armande)
1867 - George Sand - Le Marquis de Villemer
1867 - George Sand - "François le Champi" (Mariette)
1868 - Alexandre Dumas (Baba), père  Kean  (Anna Damby)
1869 - Coppée  -La Passant,  (Zanetto); ilk sahne başarısı.
1870 - George Sand - L'Autre
1871 - Theuriet - Jeanne-Marie
1871 - Coppée - Fais ce que Dois
1871 - Foussier ve Edmond  La Baronne
1872 - Louis Bouilhet - Mademoiselle Aïssé
1872 - Victor Hugo - Ruy Blas  (Doña Maira de Neubourg, Queen of Spain)
1872 - Dumpère  Mademoiselle de Belle-Isle  (Gabrielle)
1872 - Jean Racine - Britannicus  (Junie)
1872 - Beaumarchais - Le Mariage de Figaro
1872 - Sandeau - Mademoiselle de la Seiglière
1873 - Feuillet - Dalila  (Princess Falconieri)
1873 - Paul Ferrier - Chez l'Avocat
1873 - Jean Racine - Andromaque
1873 - Jean Racine - Phèdre (Aricie) Bernhardt Theodora rolünde
1873 - Octave Feuillet - Le Sphinx
1874 - Voltaire - Zaire
1874 - Jean Racine - Phèdre (Phèdre)
1875 - Henri de Bornier - La Fille de Roland
1876 - Alexandre Dumas (oğul)' L'Étrangère (Mrs. Clarkson)
1876 - Parodi - Rome Vaincue
1877 - Victor Hugo - Hernani (Doña Sol)
1879 - Jean Racine - Phèdre (Phèdre)
1880 - Émile Augier - L'Aventurière
1880 - Legouvé & Scribe - Adrienne Lecouvreur
1880 - Meilhac & Halévy - Froufrou
1880 - Alexandre Dumas (oğul)' La Dame aux Camélias (Maguerite)
1882 - Victorien Sardou - Fédora
1885 - Victorien Sardou - Théodora (Theodora, Empress of Byzantium)
1887 - La Tosca13 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. de Victorien Victorien Sardou
1888 - Alexandre Dumas (oğul)' La Princesse Georges
1890 - Victorien Sardou - Cléopâtre, Cleopatra
1893 - Lemaître - Les Rois
1894 - Victorien Sardou - Gismonda
1895 - Moliere - Amphytrion
1895 - Magda(translation of Sudermann - Heimat)
1896 - La Dame aux Camélias
1896 - Alfred de Musset - Lorenzaccio (Lorenzino de' Medici)
1897 - Victorien Sardou - Spiritisme
1897 - Rostand - La Samaritaine
1898 - Catulle Mendès Medée
1898 - La Dame aux Camélias (Marguerite Gautier)
1898 - Barbier - Jeanne d'Arc
1899 - Morand & Sylvestre - Izéïl (Izéïl)
1899 - William Shakespeare - Kral Lear (Cordelia)
1899 - William Shakespeare - Hamlet (Hamlet)
1899 - William Shakespeare - Marcus Antonius ve Kleopatra (Kleopatra)
1899 - William Shakespeare - Macbeth (Lady Macbeth)
1900 - Richepin - Pierrot Assassin (Pierrot)
1900 - Rostand - L'Aiglon L'Aiglon
1903 - Victorien Sardou - La Sorcière
1904 - Maeterlinck - Pelléas et Mélisande (Pelléas)
1906 - Henrik Ibsen - The Lady From the Sea
1906 - Mendès' La Vierge d'Avila (Saint Theresa)
1911 - Moreau - Queen Elizabeth (Queen Elizabeth)
1913 - Bernard Shaw - Jeanne Doré (Jeanne Doré)

Filmleri:
1900 - Le Duel d'Hamlet  (Hamlet)
1908 - La Tosca  (Tosca)
1911 - La Dame aux Camélias  (Camille)
1912 - Adrienne Lecouvreur  (Adrienne Lecouvreur)
1912 - Elisabeth Reine d'Angleterre  (Kraliçe Elizabeth)
1912 - Sarah Bernhardt à Belle-Isle  (kendisi)
1915 - Mères Françaises  (Kızılay hemşiresi)
1915 - Ceux de Chez Nous  (biyografi)
1916 - Jeanne Doré  (Jeanne Doré)
1921 - Daniel
1923 - La Voyante


Kaynak:Biyografiler.com