Sadullah Paşa Ticaret ve Ziraat Nazırlığı görevinde bulunmuş, Tanzimat Döneminin önde gelen Osmanlı devlet adamı, siyasetçi ve diplomattır.

Sadullah Paşa, 18 Kasım 1838 tarihinde Erzurum’da doğmuştur. Babası çeşitli valiliklerde bulunmuş Vezir Mehmed Esad Muhlis Paşa’dır. Aslen Ayaşlı olup soyu Hacı Bayram Veli’nin ikinci halifesi Bünyâmin Ayâşî’ye dayanır. İlk öğretimini bitirdikten sonra özel olarak Arapça, Farsça ve Fransızca dillerini öğrendi. Fransız ve Doğu edebiyatları üzerine de özel dersler aldı. Dârülmaârif Rüşdiyesi’nden mezun oldu. 1853’te on beş yaşındayken maaşsız aday memur olarak Maliye Hazinesi Vâridat Kalemi’ne girdi. Fransızca bilgisi dolayısıyla 1856 yılında Bab-ı Ali Tercüme Odası’na geçti. Bu görevi esnasında 1861 yılında daha sonra ismiyle anılacak olan Çengelköy’deki yalıyı (Sadullah Paşa Yalısı) satın aldı

Sadullah Paşa, Haziran 1865 yılında, Tercüme Odası görevi üzerinde kalmak kaydıyla Maârif-i Umûmiyye Nezâreti bünyesinde kurulan Tercüme Cemiyeti üyeliğine getirildi. 4 Ekim 1865 tarihinde Mustafa Fâzıl Paşa’nın başkanlığında kurulan Meclis-i Hazâin’in kalem müdürü oldu; Ekim 1867’de Mezâhib Kalemi müdürlüğüne tayin edildi. Aynı yıl Mustafa Fâzıl Paşa’nın Paris’ten Sultan Abdülaziz’e hitaben yazdığı mektubu tercüme etti; mektup cemiyet tarafından bastırılarak İstanbul’da el altından dağıtıldı.

Şûrâ-yı Devlet’in kuruluşu esnasında 19 Mayıs 1868’de Şûrâ-yı Devlet Maarif Dairesi başmuavinliğine ve 13 Mayıs 1869’da Şûrâ-yı Devlet üyeliğine tayin edildi. 1870'te ise "Şuray-ı Devlet Baş Katibi" yapıldı. 1871'de "Matbuat Müdürlüğü" üzerinde olarak "Divan-ı Humayun Tercümanlığı"'na geçirildi.

1874'te "Defter-i Hakani" Nazırlığı görevi verildi. 4 Nisan 1876 - 30 Mayıs 1876 tarihleri arasında Ticaret ve Ziraat Nazırı olarak görev yaptı. Daha sonra da V. Murat'ın "Mabeyn Başkatibi" oldu. Abdülhamit II'in tahta çıkması üzerine Bulgar İsyanlarını araştırmak üzere Filibe'ye gönderilen komisyona başkanlık yapmakla görevlendirildi.

Sultan V. Murat'ı tekrar tahta geçirmek isteyenler arasında bulunduğu iddia edilen Sadullah Paşa, 1877 yılında Berlin Sefirliğine tayin edildi. Berlin'deyken Ayastefanos Antlaşması ve Berlin Kongresi'nin müzakerelerine katıldı. 1881 yılında kendine vezirlik payesi verildi.

Mehmed Vecîhi Paşa’nın kızı Necîbe Hanım ile evli olan Sâdullah Paşa’nın Âsaf, Nusret, Râgıb ve Nazlı isimli dört çocuğu vardı.

1882 yılında Viyana Sefirliğine tayin edildi ve bu görevde dokuz yıl kaldı. 9 Mart 1888 tarihinde ölen Almanya İmparatoru Kaiser Wilhelm-I’in ölüm törenlerine Abdülhamit II’yi temsilen katıldı. Bu görevine devam ederken 14 Ocak 1891 tarihinde, odasında hava gazını açarak intihara teşebbüs etti. Kurtarılmaya çalışılsa da, dört gün hastanede kaldıktan sonra 18 Ocak 1891 tarihinde öldü.

Sadullah Paşa, 18 Ocak 1891 tarihinde Viyana, Avusturya’da 53 yaşında ölmüştür.

Sadullah Paşa'nın intiharına, ülkesinin içinde bulunduğu durum karşısında duyduğu üzüntü, çocuklarını görmek için bile İstanbul'a dönmesine izin verilmemesi nedeniyle kapıldığı umutsuzluk ya da Büyükelçilik hizmetindeki kadınlardan biriyle gönül ilişkisinde kadının hamile kalması sonucu ortaya çıkacak rezaletten kurtulmanın yolunu bulamamasının sebebiyet verdiği söylenmektedir.

Cenazesi İstanbul'a getirilerek II. Mahmut Türbesi haziresine defnedilmiştir. 14 yıl ayrı kaldığı eşi Necibe Hanım, Sadullah Paşa'nın öldüğüne inanmadı ve 80 yaşındaki ölümüne kadar, İstanbul'daki yalılarında Sadullah Paşa'nın geri dönmesini bekledi.

Kaynak:Biyografiler.com