Romalıların Yükselişi ve Düşüşü

Konusu

Yazara göre Roma yükselişini önce kralların kişisel değerlerine, sonra da İmparatorluğun ve Cumhuriyet'in erdemlerine (disiplin, kanunlara saygı, yurdunu sevme, eşitlik duygusu, senatonun ölçülü davranması ve sözünü geçirmeyi bilmesine) borçludur. Çöküşü de İmparatorluğun gelişigüzel bir şekilde büyümesinin, uzak ülkelerde yapılan savaşların, İmparatorluğun savunmasında barbarlara güvenilmesinin ve törelerin bozulmasının bir sonucudur. İlgili okuyucu kitabı okurken Montesquieu'nun içinde bulunduğu dönemin koşullarını gözönünde bulundurmalı, aydınlanma düşüncesinin sahip olduğu genellemeci ve yer yer nükseden indirgemeci yaklaşımları değerlendirmelidir. Diğer bir önemli nokta ise -her ne kadar doğrudan bu kitapta müşahade edilen bir fenomen olmasa da- Montesquieu'nun Türkler ve doğu toplumlarıyla ilgili değerlendirmelerinde oryantalistik bakışın izlerinin görülmesidir. Ancak saydığımız bu hususlar ne Montesquieu'nun, ne de bu eserinin Batı düşünce tarihi içerisindeki önemini azaltmaz. Okuyucu kitapla ilgili kararını bağımsızca verecektir.