Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü

Konusu

Edebiyatsız millet, dilsiz insana benzer. Türk milletinin altı asır boyunca bediî zevkini oluşturan divân edebiyatı İslâm medeniyetinin etkisi altında gelişmiş, zamanla harikulâde örnekler vermiş ve sonunda yavaş yavaş yerini Batı edebiyatları etkisinde bir edebiyata bırakmıştır. Her edebiyatın olduğu gibi, divân edebiyatının da kendine özgü bir düşünce, zevk ve hayâl dünyası vardır. Geçen zaman ile paralel olarak değişime uğrayan hayat şartları, divân edebiyatına has özellikleri, zevkleri, sanat anlayışını, hurâfeleri, inanışları, gerçek ve bâtıl ilimleri de ortadan kaldırmış ve artık bu edebiyat yaşanılan hayatın bir aynası olmaktan çıkmıştır. Maalesef bugünün kuşakları, bu edebiyatı ancak sözlükler yardımıyla anlayabilmektedir.
Bir edebiyat sözlüğünün hazırlanışındaki asıl güçlük, kaynakların çok çeşitli ve dağınık olmasındadır. Bu da bir sözlüğün uzun yıllar çalışmayla ortaya çıkabileceğinin göstergesidir. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, yaklaşık on yıl devam eden bir fiş çalışmasının ardından bir yıl yazım, iki yıl da basım aşamasının ürünü olarak kitaplaşmıştır.
Divan Şiiri Sözlüğü’nün okul sıralarına özgü bir kitap olmaktan çok daha öte misyonlar yüklenmesini istediğimiz içindir ki, meraklısınca mutlaka bilinmesi gereken her türlü bilgiyi titizlikle vermeye çaba gösterdik ve seçilen maddelerin divân şiiri konularını aydınlatmadaki önemi üzerinde hassasiyetle durduk. Böylece divân şiiriyle ilgili tabiat, tabiat olayları, coğrafya, yerleşim bölgeleri, iklim kuşakları, insanlar ve özellikleri, kozmik âlem, felek, tıp, astronomi, yıldız ilmi, burçlar, müneccimlik, falcılık, remil, eski bâtıl ilimler, isrâiliyat, musıkî deyim ve terimleri, makamlar, eski sanat dalları, hattatlık, müzehhiblik, mücellitlik, eski hayat sistemi, günlük olaylar, âdetler, gelenekler, oyunlar, eğlence hayatı, savaş, savaş âletleri, savaş terim ve deyimleri, bezm ve rezm sistemi, efsânevî ve tarihî kişiler, tasavvuf ve tasavvufî inanış sistemi, bunlara ait deyim ve terimler, tarîkatlar, özellikleri, efsaneler, kıssalar, Yunan mitolojisi, dinî terimler ve alışkanlıklar, âyetler ve hadîsler, fıkıh, tefsir ve dinî ilimler ile İslâm dini ve dinî hayat vs. bir çok konularda açıklanması gereken maddeleri seçtik. İş bununla bitmeyince Divân şiirinin özünü oluşturan beşerî veya ilahî anlamdaki platonik aşk, âşık, maşûk, bezm ve rezm, sevgilide güzellik unsurları, bu yolda oluşmuş mazmunlar, remizler, mefhumlar, ünlü aşk hikâye kahramanlarıyla ilgili imajlar ile mesnevî konuları vs. de açıklamaya çalıştık. Geride bu edebiyata ait şekiller, türler, sanatlar, vezin ve kafiye ile nazım özellikleri vardı ve elbette bunlar hakkında da yeterli bilgiyi verdik.
Kitabımızı her baskıda biraz daha zenginleştirmekle birlikte henüz eksiksiz bir sözlük olduğunu söyleyemeyiz. Ancak yıllardan beri devam edegelen yorucu bir çalışmanın ürünü olsun diye elimizden geleni yaptık. Ve sanırım hayırlı bir işi başarmış olduk. Çünki Divan Edebiyatı’nın her geçen gün daha fazla insana merhaba demesinde bu kitabın rolü hiç inkar edilemez. Dahası, artık her evde bulunması gerekli kitaplar arasında Divan Şiiri Sözlüğü’nün de adı sayılmaktadır.