Çeçen gerilla lideri.

Asıl Adı: ŞAMİL SALMANOVİÇ BASAYEV olan Şamil Basayev, 14 Ocak 1965 tarihinde Çeçenistan'ın dağlık Vedeno bölgesi'nin Vedeno köyünde doğdu. Şamil Basayev’in ailesi Rus Şubat Devrimi’nden (6 Kasım 1917) sonra Çeçenistan’dan Kazakistan’a sürülmüş ancak 1957 yılında Nikita Kruşçev döneminde yurtlarına geri dönebilmişti.

1982 yılında okuldan mezun olduktan sonra Sovyet Ordusu’nda iki yıl askeri eğitim aldı. Takip eden dört yıl boyunca, güney Rusya’nın Volgograd bölgesinde çalıştı. 1987 yılında Moskova'da mühendislik eğitimine başladı ancak tamamlayamadı. Öğrencilik yıllarında devrimci kişiliği ile ön plana çıkmıştı. Moskova'da odasının duvarında Che Guevera'nın posterinin asılı olduğunu verdiği bir demeçte dile getirdi.

Şamil Basayev , kod adı: Emir Abdullah Şamil Ebu-İdris, 1991 Ağustosu'nda Moskova'daki hükümet darbesi sırasında Boris Yeltsin taraftarları arasında yer aldı. Sovyetlerin dağılması üzerine bağımsızlığını ilan eden, ülkesi Çeçenistan’a dönerek Rus gizli örgütleri ile mücadele etmek üzere kurulan özel birlikleri yönetti. Adını ilk defa Çeçenistan'da yaşananları dünyaya duyurmak için 1991 yılında bir Rus yolcu uçağını kaçırarak Ankara'ya indirdiğinde duyurdu.

1992 yılında Çeçenistan Cumhurbaşkanı Cahar Dudayev'in emri ile Abhazya'ya gönderilen Çeçen birliklerin komutanı iken, Abhazya'nın Gürcü işgalinden kurtulmasında birinci dereceden etkili olan Kafkas Halkları Konfederasyonu (KHK) birliklerinin komutanlığına getirildi. Ancak, Kafkasya’da kurulacak bağımsız bir İslam devleti düşüncesine karşı olan Rusya, Dudayev’e karşı askeri birliklerini Çeçenistan’a gönderince, Basayev Abhazya’dan ayrılarak Çeçenistan’a döndü ve Cahar Dudayev'e karşı muhalefete geçen Rus yanlısı silahlı birliklerin dağıtılmasında etkili oldu. 1994 yılı aralık ayında Ruslar'ın Çeçenistan'ı işgal etmesiyle Çeçen komutanların en önemlilerinden biri haline geldi. 1995 yılı başında Rus savaş uçakları Şamil Basayev’in Vedeno'daki evini bombalayarak ailesinden, eşinin ve çocuklarının da aralarında bulunduğu 11 kişinin ölmesine sebep oldular.

Rus güçlerin sivillere karşı giriştikleri katliamların en üst seviyelere ulaştığı Haziran 15 Temmuz 1995'de, yaşananları dünya kamuoyuna duyurabilmek için Şamil Basayev ve Çeçen direnişçiler 63 kişilik özel birlikle Kafkasya'nın Stavropol (Şetkale) bölgesindeki Budenovsk şehrine baskın düzenleyerek aldığı 5000 kişilik rehineyle Rusları görüşme masasına oturtmuştu. Birkaç gün süren kuşatma sonunda 129 kişi ödü, 415 kişi yaralandı. Budenovsk operasyonu tüm rehinelerin serbest bırakılmasıyla sona ermişti.

Şamil Basayev 1996 yılı Nisan ayında Çeçen Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı'na getirildi. Ve Rus güçlerinin Çeçenistan'dan çekilimesini sağlayan Cahar-Kale (Grozni) operasyonunu komuta etti. Rusya bölgeyi terk etti, 31 Ağustos 1996 yılında imzalanan Hasavyurt Antlaşması ile barış tesis edildi ve Aslan Mashadov devlet başkanı seçildi.

Şamil Basayev 1998 de Cahar-Kale'de yapılan Çeçen-Dağıstan Halkları Kongresi'nde başkan seçildi. Kongrenin ikinci toplantısında alınan kararla 1 Ağustos 1999'da kurulan İslam Şûrâsı'nın başkanlığına getirildi.

Bağımsız bir Dağıstan-Çeçen İslam Cumhuriyeti’nin kurulmasını destekleyen Şamil Basayev ve Hattab, komuta ettikleri 2000 mücahitle Dağıstan’daki haksız saldırıyı engellemek istediler. Rusya bölgeye müdahale etti, dahası Dağıstan ayaklanmasını bahane ederek Çeçenistan’a girdi ve böylece II. Çeçen Savaşı başlamış oldu. Rusya’nın I. Çeçen Savaşı ardından gelen barışı ihlal ederek Ekim 1999’da Çeçenistan'ı yeniden işgal etmesi üzerine Çeçenistan'a dönerek doğu cephesi komutanlığı görevini sürdürmeye başladı. İkinci savaş sırasında da başkent Grozni'yi savunan Şamil Basayev, kentten çekilirken yaralanmış, bir bacağının bir kısmı kopmuştu. Basayev, Devlet Başkanı Aslan Mashadov'un emrinde Çeçenistan Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı görevini sürdürmekteydi.

23 Ekim 2002’de Rus güçlerinin Çeçenistan’dan çekilmesini talep etme amacıyla gerçekleştirilen Moskova Tiyatro Baskını’nı yönetti. Bu baskını devlet başkanı Aslan Mashadov’un bilgisi dahilinde yürütmemesi Basayev ile Mashadov arasında gerilime sebep oldu. Ayrıca, Basayev 1 Eylül 2004 de Kuzey Osetya'nın Beslan kasabasındaki bir ilkokula yapılan ve Rusya’nın güya kurtarma operasyonu adı altında kendi vatandaşlarını katlettiği eylemin de sorumluluğunu üstlendi. Rusya, Beslan kasabasındaki eylemin ardından Basayev'in başına 10 milyon dolar ödül koymuştu.

Şamil Basayev, 17 Haziran 2006 tarihinde Çeçen-İçkerya Devlet Başkanı Abdulhalim Sadullayev'in öldürülmesinden sonra yerine geçen Dokko Umarov'un yardımcılığına getirildi.

Şamil Basayev, Devlet Başkanı Dokka Umarov'un emrinde Çeçenistan Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı görevini sürdürmekteyken 10 Temmuz 2006 tarihinde, İnguşetya Cumhuriyetinin Ekayeva köyü’nde, bulunduğu askeri konvoydaki bir patlayıcının kendiliğinden infilak etmesi sonucu hayatını kaybetti.

Basayev'in, Çeçen Bağımsızlık hareketinin radikal kanadını temsil ettiği düşünülür. Rusya güvenlik güçlerine karşı düzenlediği sayısız gerilla saldırısının yanısıra, sivillere yönelik girişilen bazı eylemlerden de sorumlu tutulur. Şamil Basayev, Budenovsk baskını (1995), 23 Ekim 2002 tarihinde yapılan (Nord-Ost Rehine Krizi -Moskova tiyatro rehine krizi) Grozni karargahının bombalanması (Aralık 2002), 1 Eylül 2004 tarihinde yapılan Beslan okul rehine krizi ve Nalçık baskını (Ekim 2005) , bu tür terör olaylarının en bilinenlerindendir. ABC News, Basayev'i "Dünyanın en çok aranan teröristlerinden biri" olarak açıklamıştır. Eylül 2004'te Basayev, çoğu çocuk olan 350'den fazla kişinin yaşamını yitirdiği ve yüzlercesinin yaralandığı Beslan katliamının sorumluluğunu üstlenmiştir.

Abhazyalı bir hanımla evlendi, biri erkek üçü kız olmak üzere dört evlat sahibi oldu.

Kaynak:Biyografiler.com