Mehmed Ali Kâğıtçı, Türkiye'de ulusal selüloz ve kâğıt sanayisinin kurulmasındaki önderlik ve öncülük rolü üstlendi ve Türk kâğıt sanayisinin kurucusu oldu.

Mehmed Ali Kâğıtçı, 1899 yılında İstanbul Heybeliada'da doğmuştur. Babası emekli Deniz Binbaşısı Ahmet Bey, annesi Rukiye Hanım'dır. İlköğrenimini Heybeliada Mekteb-i İptidaisi'nde, orta öğrenimini İstanbul Sultanisi'nde yatılı olarak 1918 yılında tamamladı. 1919 yılında başladığı İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi'nden mezun olarak kimyager oldu. Kimyagerlik diplomasının yanı sıra "madeniyat" (mineraloji) ve "riyaziyyat-ı umumiye" (genel matematik) sertifikalarını aldı ve 22 Ekim 1922’de kimyager olarak mezun oldu.1922-1923 eğitim-öğretim yılında İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi Kimya Enstitüsü'nde sınaî ve hayatî kimya asistanlığına tayin edildi.

1924 yılının Haziran ayından Aralık ayına kadar Heybeliada Bahriye Mektebi’nde kimya dersleri verdi. Aynı yıl laboratuvar çalışanları ve araştırmacılar için bir kitap yayınladı (Kimya-yı Sınai Laboratuvar Kitab-Uzvi Kısım).

Mehmed Ali Kâğıtçı, 1925 yılı sonlarında çalıştığı kurumun izniyle kâğıtçılık öğrenimi görmek üzere Almanya'ya gitti. Almanya'da Hannoversche Papierfabriken Alfeld-Gronau Fiması'nın selüloz ve kâğıt fabrikalarında çalıştı. 1926 yılında Fransa'ya giderek Papeteries de France'in selüloz, mihaniki hamur, kâğıt ve karton fabrikalarında işçi olarak çalıştı. Lyon'da filigran tekniğini, Metz'de kâğıt hamuru çökeltme tekniklerini, kaynağından ve uygulayarak öğrendikten sonra Grenoble Üniversitesi Fen Fakültesi'ne bağlı Kağıtçılık Enstitüsü'ne kaydoldu. Fransa’da geçirdiği iki sene boyunca kâğıtçılık sanayi hakkında oldukça deneyim kazandı. Ayrıca gerek Fransa’da gerekse Almanya’da bulunduğu dönemlerde modern şehirleri ve fabrikaları inceleme fırsatı bulmuştu. Enstitüdeki eğitimini 1927 yılında birincilikle tamamlayan Mehmed Ali Bey, Türkiye’nin ilk kâğıt mühendisi olarak diplomasını aldı ve "Kağıt Mühendisi" unvanını ile Türkiye'ye dönmeden önce 1927 yılında Fransa’da iki ay süreyle La Cellulose Bilimsel Araştırmalar Merkezi’nde çalıştı.

Türkiye’ye döndükten sonra 1934 yılında Sümerbank’ta çalışacağı tarihe kadar çeşitli kurumlarda laborant ve öğretmen olarak çalıştı.

Mehmed Ali Kâğıtçı, Türkiye'de ulusal bir kağıt sanayiinin kurulması gerektiği ve bunun başarılması için her türlü olanağın bulunduğu tezini savunmak üzere başta Vakit gazetesi olmak üzere çeşitli gazete ve dergilerde yazılar yazdı; Darülfünun ve Türk Ocağı'nda konferanslar verdi. Yazılarından bir kısmını 1928 yılında yayınladığı "Selüloz ve Kâğıt: Selüloz Sanayiinde Müstehlik Değil Müstahsil Olmalıyız'" adlı kitapçıkta topladı.

1927-1934 yılları arasında Harp Akademisi Kumandanlığı Yüksek Levazım Mektebi'nde "Fabrikacılık Muallimliği”; Ticaret Lisesi'nde "Kimya Muallimliği"; İstanbul Mıntıkası Sanayi Müfettişliği; "Tahlilat-ı Ticariye Laboratuvarı Mütehassıslığı" görevlerinde bulundu. Bir yandan bu görevlerde çalışırken bir yandan da ulusal kağıt sanayiinin kurulması için çalışan Mehmed Ali Kâğıtçı, bu konuda kendisinden görüş ve bilgi isteyen kişi ya da kuruluşlara her türlü yardımı sağlıyordu. Bu kapsamda 1929 yılında İktisat Vekaleti'nin isteği üzerine kağıt sanayii hakkında bir rapor hazırladı. 1932 yılında ise İş Bankası'nın kurmayı düşündüğü kağıt fabrikasının şartnamesini hazırladı.

Dönemin İş Bankası Genel Müdürü Celal Bayar'la yaptığı görüşme sonunda kâğıt fabrikasının kurulmasına karar verildi. Selüloz ve kağıt sanayiinin, Birinci Sanayi Planı çerçevesinde ve Sümerbank eliyle doğrudan devletçe kurulmasına karar verildikten sonra 1 Mart 1934 tarihinde kuruluş çalışmalarını yönetmek üzere Sümerbank Umum Müdürlüğü'nde göreve başladı.

Türkiye'de kâğıt, karton, ambalaj kağıdı, gazete kağıdı ve sigara kağıdı üretecek bir fabrikanın projeleri Mehmed Ali Kağıtçı'nın yönetiminde hazırlandı. İzmit Sümerbank Selüloz ve Kağıt Fabrikası'nın temeli 14 Ağustos 1934 tarihinde atıldı.

1934 yılında Soyadı Kanunu çıktığında "Kağıtçı" soyadını alan Mehmed Ali Bey, fabrikanın tesisi için kuruluş hazırlıklarını yürüttü. 6 Kasım 1936 tarihinde üretime başlayan fabrikanın müdürlüğüne getirildi. Kurucu müdürlüğünü yaptığı fabrikada 18 Nisan 1936 tarihinde ilk defa kâğıt üretimi yapıldı.

İzmit Kâğıt Fabrikası, Cumhuriyet döneminin ilk yerli kâğıdını 18 Nisan 1936 tarihinde üretir. 18 Nisan uzun yıllar boyunca 'Türk Kâğıtçılık Günü' olarak kutlanır.

1938 yılı sonuna kadar Sümerbank Kâğıt ve Karton Fabrikası'nın kurucu müdürlüğünü yürüten Mehmed Ali Kağıtçı, 1938 yılı sonunda Sümerbank Selüloz Sanayii Müessesesi adını alan kuruluşun müdürlüğüne 1 Ocak 1939 tarihinde atandı. Fabrikanın kuruluşu sırasında ve işletmeye alındıktan sonra reçine kusan selülozların kullanılması ve şap yerine sülfürik asit tutkallarının yapılması gibi selüloz ve kağıt sanayii için önemli buluşlar yaptı ve bu buluşlarının "ihtira beratı"nı aldı.

31 Mart 1941 tarihinde Müessese Müdürlüğü görevinden alınarak, Sümerbank İdare Meclisi'nin 27 Mart 1941 tarihinde ihdas etmiş olduğu "Fen Müşavirliği" görevine atandı. Bu yeni görevini sürdürdüğü sırada, Sümerbank Selüloz Sanayii Müessesesi Müdürlüğü'nden aldığı 20 Haziran 1941 tarihli bir yazı ile Müessese'deki görevine, Sümerbank İdare Meclisi'nin 11 Haziran 1941 tarihli kararı uyarınca son verildiği bildirildi.

Mehmed Ali Kâğıtçı, İzmit Kâğıt ve Karton Fabrikasında

Bu tarihten itibaren Mehmed Ali Kâğıtçı'nın bir daha, kurmuş ve geliştirmiş olduğu Sümerbank Selüloz ve Kâğıt Sanayii Müessesesi ile (Kağıtspor Kulübü Başkanlığını 1952 yılına kadar sürdürmek dışında) resmî herhangi bir ilişkisi olmadı. Bununla birlikte, selüloz ve kâğıt sanayii ile ilgisini hayatının son gününe kadar sürdürdü. Pek çok kitap ve makale yayınladı, uluslararası selüloz ve sanayii kuruluşlarında yıllarca Türkiye'yi temsil etti; bilimsel toplantılara katıldı, bildiriler sundu ve uluslararası platformlarda Türkiye selüloz ve kâğıt sanayii dendiğinde akla gelen ilk isim olma özelliğini korudu.

16 Nisan 1942’de İstanbul Belediyesi Kimyahane Müdürlüğü görevini üstlendi. 1945’te yeni kurulan İstanbul Belediyesi Hıfzıssıhha Müessesesi’nde Kimya Şubesi şefliği yaptı ve 3 Temmuz 1963 tarihinde bu kurumdan emekli oldu.

Mehmed Ali Kâğıtçı, birçok ulusal ve uluslararası bilimsel derneğin üyeliğinde bulundu. Her fırsatta ulusal selüloz ve kâğıt sanayiimize ilişkin görüşlerini açıkladı, her düzeydeki yetkiliye görüş ve önerilerini iletti, uyarılarını yaptı. Yalnızca kâğıt sanayii ile ilgili olarak değil, çini sanayiinden beslenme sorunlarına, afyon konusundan çöp sorununa kadar çok değişik konularda ülkenin ve çevresinin sorunlarıyla ilgilendi, araştırmalar ve yayınlar yaptı.

Mehmed Ali Kâğıtçı, yaptığı yayınlar ve çalışmalar nedeniyle ulusal ve uluslararası birçok ödüle layık görüldü. 3 Temmuz 1963 tarihinde, selüloz ve kâğıtçılık üzerine çalışmaları nedeniyle uluslararası bir kuruluş olan "Selüloz ve Kağıt Kimyager ve Mühendisleri Birliği"nin (Zellcheming) 2-5 Temmuz 1963 tarihlerinde Almanya Baden-Baden’de toplanan Genel Kurulu'nda, Kağıt Tarihi Araştırma Enstitüsü'nün geleneksel Altın Şeref Yüzüğü ve beratının altıncısı Mehmed Ali Kâğıtçı'ya törenle takdim edildi.

Sümerbank Selüloz Sanayii Müesesesi’ndeki görevi sona erdikten sonra, 1942 yılında, İstanbul Belediyesi Kimyahanesi Müdürlüğü'ne getirildi. Bu kurumun İstanbul Hıfzıssıhha Enstitüsü’ne dönüşmesinden sonra da müdürlüğünü yaptı. 1945 yılından itibaren İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi'nde "Kağıtçılık" dersleri vermeye başladı. 1964 yılında yaş haddinden emekliye ayrıldı. Emekliliğinde de araştırmalarını sürdürdü ve çeşitli yayınlar hazırladı.

Mehmed Ali Kâğıtçı, Türkiye'de ulusal selüloz ve kâğıt sanayisinin kurulmasındaki önderlik ve öncülük rolü üstlendi ve Türk kâğıt sanayisinin kurucusu oldu. Türkiye'de kâğıt, karton, ambalaj kağıdı, gazete kağıdı ve sigara kağıdı üretecek ilk fabrikanın 1934 yılında başlayan kuruluş çalışmalarını yürüttü. Kurucu müdürü olduğu Sümerbank Kâğıt ve Karton Fabrikası'nı 1941 yılına kadar yönetti.

Mehmed Ali Kağıtçı tarafından Sümerbank Kâğıt ve Karton Fabrikası bünyesinde İzmit'in ilk spor kulübü olan Kağıtspor Kulübünü kurdu. 1938 yılında da Türkiye'nin ilk kadın kürek takımını kurdu. Kulüp, 2004 yılında Kocaeli Büyükşehir Belediye spor kulübü ile birleşerek Kocaeli Büyükşehir Belediye Kağıtspor Kulübü adını almıştır.

Mehmed Ali Kâğıtçı, 1 Ekim 1982 tarihinde emekliliğini geçirdiği Heybeliada' da 83 yaşında vefat etti.

Mehmed Ali Kâğıtçı, Fransa’da işçi olarak çalıştığı yıllarda (solda). Görev başındayken (ortada) ve emekliliği sırasında (sağda).

Kitapları :
1925 - Kimya-yı Sınaî Laboratuvar Kitabı
1928 - Fabrikacılık ve Sanayi Notları
1928 - Selüloz ve Kâğıt: Selüloz Sanayiinde Müstehlik Değil Müstahsil Olmalıyız
1930 - Kanda Glikoz
1931 - PH Hamızlık ve Kalevilik Kuvveti
1936 - Kâğıtçılık Tarihçesi
1945 - Atom ve Dünya
1949 - CHP İstanbul İl Kongresine Sunulan Rapor
1959 - Besin Kılavuzu
1952 - İktisadi Kalkınmamız ve Tabii Servet Kaynaklarımız
1964 - Kâğıtçılığımız ve Engelleri
1966 - Modern Kâğıt İmalinin 30. Yıldönümünde Hatırladıklarım ve Düşündüklerim
1968 - Uluslararası Kâğıtçılık Kongresi: Bir Geziden Anılar
1976 - Historique de l'industrie Papetiere en Turquie
1976 - Historical Study of Paper Industry in Turkey
1977 - Kâğıtçılığımız
1977 - Yurdumuza Has Cevher Afyon Mahsulümüzü Kurtarma Savaşımız
1978 - Yazma


Kaynak:Biyografiler.com