Leyla Zana, 3 Mayıs 1961 tarihinde Diyarbakır Silvan'da doğmuştur. Babasının adı Fahrettin Dağlı, annesinin adı Hediye Dağlı'dır. Lise mezunudur.

1982-1989 tarihleri arasında İnsan Hakları Derneğinde çalıştı. Paris ve Cenevre şehirleri Onursal Vatandaşı, 1995 yılında Sakharov, AP'de Zookde, 1994 yılında Rafto, 1995 yılında Bruno Kresky Preis, Aachener Friedenspreis, Roma Onursal Ödülleri ve Roma Fahri Vatandaşlığı ile Paris Şehri Altın Madalyası sahibidir.

Leyla Zana, 1975 yılında 14 yaşında iken kendinden 21 yaş büyük halasının oğlu Diyarbakır Belediye Başkanı Mehdi Zana ile evlendirildi. Ronay Zana adında bir oğlu, Ruken Zana adında bir kızı vardır. 12 Eylül darbesinde tutuklanan eşi için yıllarca Diyarbakır, Aydın, Afyon ve Akşehir cezaevlerine gidip geldi. Okuma yazmayı bu sırada öğrendi.

6 Kasım 1991 tarihinde yapılan seçimlerde 19. Dönemde TBMM. Sosyal demokrat Halkçı Parti Diyarbakır Milletvekili seçildi. 20.10.1991 - 20.06.1994 tarihleri arasında Milletvekili olarak mecliste bulundu. TBMM 19. Yasama Dönemi için yapılan yemin töreninde, başında yeşil, kırmızı, sarı renklerinin bulunduğu bir bant ile Türkçe başladığı yemini Kürtçe "Bu yemini Türk ve Kürt halklarının kardeşliği adına ediyorum" cümlesiyle tamamlaması nedeniyle meclis salonunda tepkiyle karşılaştı. Ardından da yeniden yemin etmek zorunda kalmıştı.

2 Mart 1994 tarihinde ABD'de yaptığı bir konuşma yüzünden, TBMM Genel Kurulu'nda yapılan oylamada, Orhan Doğan, Hatip Dicle, Ahmet Türk, Sırrı Sakık ve Mahmut Alınak'la beraber milletvekilliği dokunulmazlığı kaldırıldı. Ertesi gün dokunulmazlıkları kaldırılmış olan diğer 5 milletvekiliyle birlikte gözaltına alındı. 17 Mart 1994 tarihinde de grup arkadaşları Hatip Dicle, Selim Sadak ve Orhan Doğan ile birlikte tutuklandı ve cezaevine konuldu. Devam eden mahkemesi neticesinde 8 Aralık 1994 tarihinde yasadışı örgüt üyeliği suçundan 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Ceza evinde kaldığı yıllarda uluslararası barış kuruluşlarının ve insan hakları derneklerinin ilgisi ve desteğiyle karşılaştı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararı doğrultusunda yeniden yargılandı, ancak karar değişmedi. Fakat 8 Haziran 2004'te Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi'nden serbest bırakıldı.

12 Haziran 2011 genel seçimlerinde 24. Dönem TBMM. Bağımsız Diyarbakır milletvekili seçildi.

7 Haziran 2015 tarihinde yapılan genel seçimlerde 25. dönem TBMM. HDP’den Ağrı milletvekili olarak seçildi.

1 Kasım 2015 tarihinde yapılan seçimlerde 26. dönem TBMM. HDP’den Ağrı milletvekili adayı olup seçildi. 26. dönem milletvekilleri yemin töreninde yemin ederken metnin dışına çıkıp Kürtçe konuşan Zana'nın yemini sayılmadı. Meclis'i yöneten Deniz Baykal'ın, Leyla Zana'ya yeminin geçersiz olduğu tekrar yemin etmesi gerektiğini söylemesine rağmen Zana kürsüye çıkmadı.

Leyla Zana'nın yemin etmemesi halinde Meclis'te yasama çalışmalarına katılamayacağını belirten yetkililer, Genel Kurul'da konuşma yapamayacağını, oy kullanamayacağını, yasa teklifi veremeyeceğini ancak Milletvekili maaşını alabileceğini ve sosyal haklardan faydalanabileceğini belirtti.

Zana Yemine başlamadan önce "Onurlu ve kalıcı bir barış umuduyla" anlamına gelen Kürtçe bir cümle kurdu ve yemin biterken Büyük Türk milleti yerine "Büyük Türkiye milleti" ifadesini kullandı.

Kürtçe yemini geçersiz sayılan HDP Ağrı milletvekili Leyla Zana'nın 1 Ekim 2016 ile 30 Nisan 2017 tarihleri arasında 212 birleşime katılmaması nedeniyle milletvekilliği TBMM İçtüzüğü gereği üye tamsayısının salt çoğunluğu olan 276'nın üzerinde oyla 11 Ocak 2018 tarihinde düşürüldü.

Leyla Zana, 1994'te üyesi olduğu Demokrasi Partisi'nin (DEP) kapatılmasından 24 yıl sonra ikinci kez Meclis'ten çıkarılmış oldu.

Kaynak:Biyografiler.com