Cerrah Mehmed Paşa, III. Murat ve III. Mehmet saltanatları döneminde sadrazamlığa kadar yükselmiş 9 Nisan 1598 - 6 Ocak 1599 tarihleri arasında yaklaşık on ay sadrazamlık görevi yapmış bir Osmanlı tabibi ve paşasıdır.

Cerrah Paşa, (Cerrah Mehmed Paşa)'nın doğum tarihi bilinmiyor. Aslen devşirmedir. Enderûn mektebinde yetişti ve burada cerrahlığı öğrendi. Has Oda'da cerrahlık görevinde bulundu. Enderûndan çıkması ile yeniçeri ağalığı görevine atanmıştır. Daha sonra kubbe veziri olmuştur. İkinci vezir iken 9 Nisan 1598 tarihinde sadrazam Hadım Hasan Paşa'nın idam edilmesi üzerine sadrazam tayin edilmiştir.

Cerrah Mehmed Paşa, Şehzade III. Murat'ın sancakbeyliği sırasında 14 yıl Manisa'da bulundu. Sultan II. Selim'in 1574'de vefatından sonra şehzade ile İstanbul'a hareket etti. Padişah ile yakınlığı, sultanın şehzadeliği yıllarından beri devam ediyordu.

Cerrah Paşa, Rumeli Beylerbeyliği makamına tayin edildi.

Saray doktoru olan Cerrah Paşa, Mart 1582'de de Boyalı Mehmed Paşa'nın yerine dördüncü vezir oldu. Bu görevde iken Osmanlı padişahlarının on ikincisi olan III. Murat'ın ve Safiye Sultan'ın oğlu geleceğin padişahı III. Mehmet'in sünnetini 7 Temmuz 1582 tarihinde yaptıktan sonra “cerrah” unvanı ile ödüllendirildi ve ve öyle tanındı.

III. Mehmet'in meşhur sünnet düğünü 29 mayıs 1582 tarihinde başlamış, 24 temmuz 1582 tarihinde sona ererek tam 57 gün sürmüştür. binbir gece masallarını dahi gölgede bırakabilecek bir zenginlikte yapılmış, bu sünnet düğününe dört bir kıtadan binlerce önemli misafir katılmış.

Cerrah Paşa, II. Selim'in kızı ve III. Murat'ın kardeşi, 1578 yılında ölen Kaptanıderyâ Piyale Paşa'nın dul eşi Gevherhan Sultan ile 1579 yılında evlendi. Kendi ölümüne kadar evli kaldı.

Cerrah Paşa, 1584'te üçüncü vezir oldu; Şubat 1587'de azledilmesine rağmen aynı yılın haziran ayında yeniden vezirliğe tayin edildi. Ancak 1589'da Gence seferi sonrasında, 100 dirhem gümüşten 500 akçe kesilmesi gerekirken 2000 adet ayarı düşük akçe kesilmesi ve bunun üzerine sipahilerin ayaklanması sonucu Sadrazam Siyavuş Paşa, Şeyhülislâm Şeyhî Efendi ve Vezir İbrâhim Paşa ile birlikte azledildi. 29 Ocak 1593'te yeniden dördüncü vezirliğe tayin edilen Cerrah Paşa bir yıl sonra üçüncü vezir oldu.

Bu sırada 1595'te taht değişikliğiyle III. Mehmet padişah oldu.

1596'da Eğri seferi dolayısıyla Belgrad'da bulunan ordunun zahiresini temine memur edildi. 4 Mart 1596'da sefere çıktı ve Eğri Kalesi kuşatmasına katıldı. Bundan sonra ikinci vezir ve sadâret kaymakamı oldu.

9 Nisan 1598'de Hadım Hasan Paşa'nın azli üzerine sadarete getirildi.

Cerrah Paşa, sadrazam iken ilerleyen nikris hastalığından muzdarip olduğundan dolayı bir müddet sonra şahsen sadrazamlık işlerine bakamayıp bir yardımcı ile iş görmesi gerekmiştir. Bu, Sultan III. Mehmet tarafından uygun görülmeyip 6 Ocak 1599'da sadrazamlıktan azledilmiştir. Yerine Damat İbrahim Paşa üçüncü defa sadrazam yapılmıştır. Kısa süre sonra yeniden ikinci vezirlik makamına tayin edildi.

Padişah III. Mehmet 21 Aralık 1603'de 38 yaşında ölünce yerine oğlu I. Ahmet geçti ve ikinci vezir olan Cerrah Mehmed Paşa'yı Yavuz Ali Paşa Mısır'dan gelene kadar sadaret kaymakamlığına tayin etti. Fakat paşa nikris hastalığına müptela olduğundan arz günleri haricinde Dîvân-ı Hümâyun'a gidemez olmuştu. Durumunun her geçen gün daha da kötüye gitmesiyle bu vazife kendisinden alındı ve yerine Kasım Paşa kaymakamlığa getirildi.

Cerrah Paşa, 10 Ocak 1604 tarihinde İstanbul'da ölmüştür. Günümüzde İstanbul'da ismini taşıyan Cerrahpaşa semtinde yaptırdığı Cerrah Paşa Külliyesi'nin cami avlusunda bulunan türbesine defnedilmiştir.

Osmanlı Devleti devrinde tababet; hekimlik, cerrahlık ve kemhalık (göz hekimliği) olmak üzere üç şubeye ayrılmış bulunuyordu. Hekimler medreselerde eğitim alırken cerrahlar ise usta-çırak ilişkisi içinde yetiştiriliyordu. Osmanlı tarihinde tababet müessesesinde yetişip sadaret makamına kadar yükselen iki sadrazam bulunmaktadır. Bunlardan ilki yazımızın da mevzusu olan ve Cerrah Paşa semtine ismini veren Cerrah Paşa, diğeri de Tanzimat devrinin hekimlerinden Keçecizade Fuad Paşa'dır.

Kaynak:Biyografiler.com