Türk tarikatları ve özellikle Mevlevîlik, Mevlana Celâleddîn-i Rûmî, Yunus Emre üzerindeki araştırmaları ile tanınan âlim.

Abdülbaki Gölpınarlı, 12 Ocak 1900 tarihinde İstanbul'da doğmuştur. Asıl adı Mustafa İzzet Baki'dir. Ailesi Azerbaycan’dan Bursa’ya göç etmiştir. Mevlevi olan babası Ahmed Agâh Efendi Azerbaycan-Gence'nin Gölbulak ilçesinden, annesi Aliye Şöhret Hanım ise Çerkez (Adige) kökenli Vubh veya Ubıhlardandır. Kendisine seçtiği Gölpınarlı soyadı, büyük babası Mustafa İzzet Efendi’nin dedesi Abbas Ağa’nın Gence’deki Gökçay bucağının Gölpınar (Gökbulak) köyünden olması dolayısıyla ailesinin Gölpınarlızâdeler diye tanınmasındandır. Bâbıâli’de Hoca Tahsin Medresesi’ndeki Yûsuf Paşa İlkmektebi’nden sonra özel Menbaülirfan İdâdîsi’nin rüşdiye kısmını bitirdi. Abdülbaki Gölpınarlı, 1916 yılında Gelenbevi İdadisi (Lise) son sınıfta iken babası ölünce eğitimine ara vererek çalışmaya başladı. İstanbul-Vezneciler'de kitapçılıkla uğraştı.

Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul’a geldikten sonra sınavla son sınıfına girdiği İstanbul Erkek Muallim Mektebinde 1925 yılında mezun oldu. babasının ölümüyle eksik kalmış devam süresini doldurmak için son sınıfına girdiği İstiklâl Lisesi’nden 15 Ağustos 1926 tarihinde mezun oldu. Ardından da bir yandan öğretmenlik yaparken bir yandan da devam ettiği İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü, Profesör Köprülüzade Mehmet Fuat Bey'in (Mehmet Fuat Köprülü) nezaretinde hazırladığı Melâmilik ve Melâmiler adlı mezuniyet tezi ile 1930 yılında bitirdi.

Abdülbaki Gölpınarlı, edebiyat öğretmeni olarak Konya, Kayseri, Balıkesir liseleriyle İstanbul Haydarpaşa Lisesinde çalıştı. Sonra bir ara İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi hâfız-ı kütüblüğünü takiben tekrar Balıkesir’de az bir süre edebiyat ve kısa bir zaman da Gazi Osman Paşa Ortamektebi’nde Türkçe öğretmenliği yaptı. Daha sonra Vefa Lisesi’ne tayini çıkıp bunun ardından iki yıl kadar da Kastamonu Lisesi edebiyat öğretmenliğinde bulundu.

1939 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde Farsça okutmanlığı yaptı. Doktorasını verdikten sonra aynı fakültede doçent olarak metinler şerhi okuttu. 1942 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde İslam-Türk tasavvuf tarihi ve edebiyatı dersleri verdi.

1945 yılında Marksist faaliyette bulunmak isnadı ile Türk Ceza Kanunu’nun 142. maddesine aykırı davrandığı iddiasıyla tutuklandı, 10 ay tutuklu olarak hapis yattıktan sonra beraat etti ve 26 Şubat 1946 tarihinde görevine döndü. 1949 yılında kendi isteğiyle emekliye ayrıldı.

Emekli olduktan sonra kendini tamamıyla Mevlânâ, Mevlevîlik ve tarikatlarla ilgili araştırmalarına verdi.

Adını, 1931 yılında yayımladığı Melamilik ve Melamiler adlı eseriyle duyuran Abdülbaki Gölpınarlı, Türkiyat Mecmuası, Şarkiyat Mecmuası, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuasının yanı sıra çeşitli dergi ve gazetelerde çok sayıda bilimsel makale yayımladı. İslam Ansiklopedisi ile Türk Ansiklopedisi’nin çeşitli maddelerini yazdı. 1945 yılında divan edebiyatını eleştirel olmaktan ziyade ideolojik bir yaklaşımla değerlendirdiği ileri sürülen "Divan Edebiyatı Beyanındadır" adlı kitabıyla büyük tartışmalara yol açtı.

Abdülbaki Gölpınarlı, 25 Ağustos 1982, İstanbul'da 82 yaşında ölmüştür. Karaca Ahmet Mezarlığına defnedildi.

Abdülbaki Gölpınarlı’nın büyüklü küçüklü sayısı 114’e varan kitabı ve 400’ün üstünde ilmî makalesi vardır. Gölpınarlı başlangıçta, 1927-1933 yılları arasında ilk mektepler için epey zaman okutulmuş çeşitli ders kitapları da yazmıştır. Bunlar arasında din derslerine ait olanlar başta gelir

Kitapları :
1931- Melâmîlik ve Melâmîler
1932 - Baki. Edebî Şahsiyeti, Baki’de Tasavvuf, Müntehap Parçalar
1932 - Fuzuli
1933 - Kaygusuz Vizeli Alâeddin. Hayatı ve Şiirleri
1934 - Yunus Emre’de Öz Türkçe Kelimeler
1936 - Âşık Paşa’nın Şiirleri
1936 - Yunus Emre: Hayatı
1941 - Yunus ile Âşık Paşa ve Yunus’un Bâtınîliği
1942 - Namık Kemal’in Şiirleri, Namık Kemal Hakkında
1943 - Pir Sultan Abdal (Pertev Naili Boratav’la birlikte)
1949-1950 - İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilâtı ve Kaynakları
1953-1954 - Burgâzî ve ‘Fütüvvet-nâme’si
1945 - Divan Edebiyatı Beyanındadır (Divan edebiyatını her yönüyle kusurlu ve kötü göstermek gayesini güden, geniş tartışmalara yol açmış nihilist tutumda bir tenkittir.) Böyle bir eseri kaleme almaktan duyduğu pişmanlığı sonraları çeşitli vesilelerle ifade eden Gölpınarlı’nın divan şiirini örnekleriyle tanıtma yolunda çalışmalara ve metin neşirlerine yönelmesi dikkat çekicidir.
1951 - Mevlana Celâleddin: Hayatı, Felsefesi, Eserleri, Eserlerinden Seçmeler
1952 - Yunus Emre: Hayatı, Sanatı, Şiirleri
1953 - Mevlana’dan Sonra Mevlevîlik
1953 - Kaygusuz Abdal, Hatayî, Kul Himmet
1953 - Naili-i Kadim
1953 - Nesimi, Usüli, Ruhi
1953 - Pir Sultan Abdal
1953 - Şeyh Galip
1954 - Divan Şiiri: XV-XVI. Yüzyıllar
1954 - Divan Şiiri: XVII. Yüzyıl
1955 - Divan Şiiri: XVIII. Yüzyıl
1955 - Divan Şiiri: XIX. Yüzyıl
1955 - Divan Şiiri: XX. Yüzyıl
1955 - Şeyh Seyyid Gaybî oğlu Şeyh Seyyid Hüseyn’in ‘Fütüvvet-Nâme’si
1955 - Fütüvvet-Nâme-i Şeyh Seyyid Hüseyn İbni Gaybî
1955 - Fütüvvet-Nâme-i Sultanî” ve
1955 - Konya’da Mevlânâ Dergâhı’nın Arşivi
1956 - Faḍlallāh-i Ḥurūfī’nin Oğluna Ait Bir Mektup
1957 - Faḍlallāh-i Ḥurūfī’nin Wasiyyat-Nāma’sı veya Wāsāyā’sı
1959 - Mawlānā Şams-i Tabrīzī ile Altmış İki Yaşında Buluştu
1961 - Nasreddin Hoca (Abidin Dino’nun yaptığı resimlemelerle)
1961 - Yunus Emre ve Tasavvuf
1963 - Yunus Emre ve Yattığı Yer
1963 - Alevî - Bektâşî Nefesleri
1963 - Mevlevî Âdâb ve Erkânı
1964 - Bektaşîlik-Hurûfilik ve Faḍl Allah’ın Öldürülmesine Düşürülen Üç Tarih
1965 - Hurûfîlik ve Mîr-i ʿAlem Celâl Bik’in Bir Mektubu
1966 - Sımavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin
1967 - Mevlana Müzesi Yazmalar Kataloğu
1969 - 100 Soruda Tasavvuf
1969 - 100 Soruda Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatler
1972 - Türk Tasavvuf Şiiri Antolojisi
1972 - Niyâzî-i Mısrî
1973 - Hurûfîlik Metinleri Kataloğu
1977 - Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri

Tercümeleri:
1936 - Nizamî-i Aruzî. Çiharı Makaleden İlm-i Tıp ve Meşhur Hekimlerin Mahareti
1939 - Tansuknâme-i İlhan der Fünunu Ulûm-ı Hatâî Mukaddimesi
1940 - Fuzuli, Sıhhat ve Maraz
1945 - Mevlana Celâleddin, Seçme Rubâîler
1942-1946 - Mevlana, Mesnevî
1944-1945 - Ferîdüddin Attâr, Mantık al-Tayr
1944 - Hafız Divanı
1944 - Şebüsterî, Gülşen-i Râz
1947 - Ferîdüddin Attâr, İlâhiname
1953 - Hayyam. Rubaîler ve Silsilat-al-Tartîb, İbn-i Sînâ’nın Tamcîd’i ve Tercemesi
1955 - Mevlana Celâleddin, Dîvân-ı Kebîr, Gül-deste
1957-1974 - Mevlânâ Celâleddin, Dîvân-ı Kebîr
1959 - Mevlânâ Celâleddin, Divan-ı Kebîr’den Seçme Şiirler
1954 - Mevlânâ Celâleddin, Fîhi Mâ-Fîh
1963 - Mevlânâ Celâleddin, Mektuplar
1965 - Mevlânâ Celâleddin, Mecâlis-i Seb‘a
1972 - Şebüsterî, Gülşen-i Râz Tercüme ve Şerhi
1973-1974 - Mevlânâ Celâleddin, Mesnevî ve Şerhi
1964 - Mevlânâ Celâleddin, Rubâîler
1973 - Hayyâm ve Rubâîleri
1972 - Mevlânâ Celâleddîn, Fîhi Mâ-Fîh, Mektuplar ve Mecâlis-i Seba’dan Seçmeler
1973 - Seyyid Burhâneddin Muhakkık-ı Tirmizî, Ma’ârif
1976 - Sultan Veled, İbtidâ-Nâme

Araştırmaları :
Yunus Emre Divanı (1943-1948)
Fuzuli Divanı (1950)
Nedim Divanı (1951)
Mevlana Celaleddin (1951)
Mevlana'dan Sonra Mevlevilik (1953)
Hayyam ve Rubaileri (1953)
Rumeli'de Yürükler, Tatarlar ve Evlad-ı Fatihan (1957)
Mevlana Celâleddin Mektuplar (1963)
Menâkıb-ı Hacı Bektaşi Veli (1963)
Alevi Bektaşi Nefesleri (1963)
Hafız Divanı (1968)
100 Soruda Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar (1969)
100 Soruda Tasavvuf (1969)
Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedrettin (1966)
Hurufilik Metinleri Kataloğu (1973)
Tarih Boyunca İslam Mezhepleri ve Şiilik (1979)
Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri (1978)
Kur'an-ı Kerîm ve Meali (1955)
Nehc'ul belağa (1972)


Kaynak:Biyografiler.com