Klasisizm

Klasisizm

Klasisizm, sanatta Antik Yunan ve Roma sanatını temel alan tarihselci yaklaşım ve estetik tutumdur. "1660 ekolü" olarak da bilinir.

Klasisizm'in temel ögeleri kendi içinde soyluluk, akılcılık, uyum, açıklık, sınırlılık, evrensellik, idealizm, denge, ölçülülük, güzellik ve görkemliliktir. Yani bir eserin klasik sayılabilmesi için bu özellikleri barındırması gerekmektedir. Kısaca klasik bir eser, bir üslubun en yetkin ve en uyumlu ifadesini bulduğu eserdir. Klasisizm temellerini Rönesans aristokrasisinden alır. Klasisizm bir bakıma aristokrasinin ürünüdür. Kuralcılık olarak da bilinir.

Yeniden doğuş diye adlandırılan Rönesans döneminde gelişmiştir. Bu akımın izleri bir önceki dönemde François Rabelais ve Montaigne’de, hatta Aristotales’tedir.

16. yüzyılın ikinci yansında dili yabancı etkilerden kurtarıp şiirin kurallarını saptamaya çalışan François de Malherbe ile başlayan Klasisizim, özellikle 17. yüzyılda gelişmiştir.

Edebiyatta klasisizm
17. yüzyıl'ın II. döneminde Fransa'da ortaya çıkmıştır. Konusu eski Yunan ve Roma mitolojisinden alınmıştır. Mükemmeliyetçidir ve ana dil esas alınmıştır. "Sanat, sanat içindir." anlayışı benimsenmiştir. Sanatçılar eserlerinde kişiliklerini gizlemişlerdir. Eserlerde klasik, değişmeyen tipler oluşturulmuştur. Fiziksel ve sosyal çevre önemli değildir çünkü değişkendir. Kullanılan dil, seçkinlerin dilidir. Anlatım süssüz ve yalındır.

Özellikle tiyatro ve deneme türlerinde gelişmiştir. Tiyatro eserlerinde "Üç birlik kuralı"na (Olay-yer-zaman birliği) uyulur. Önemli olan konu değil, konunun işlenişidir. Kahramanlar ruhsal özellikleriyle ele alınır. Akıl, sağduyu ve doğaya önem verilir. Konular, eski Yunan ve Latin kaynaklarından alınır. Düş ve duygu değil, mantık ve ölçü önemlidir.
Dünya edebiyatında klasisizmin önemli öncüleri ve temsilcileri

Montaigne: Denemeler
Jean de La Fontaine: Fabl
Jean Racine, Pierre Corneille: Trajedi
Moliere: Komedi
Nicolas Boileau: Eleştiri
François Fénelon, Madame de la Fayette: Roman
Jean de La Bruyère: Karakterler
Jacques-Bénigne Bossuet: Hitabet
Felsefe-düşüncede: Descartes, Pascal
Türk edebiyatında: Direktör Ali Bey
Not: Türk edebiyatı sanatçıları Klasisizm akımının tüm özelliklerini göstermez. Örneğin İbrahim Şinasi, Ahmet Vefik Paşa ve Direktör Ali Bey, "Sanat, sanat içindir" anlayışını benimsemek yerine "Sanat toplum içindir" anlayışını benimsemişlerdir.

Bir diğer önemli husus ise bu akımın daha çok tiyatro akımı olmasıdır.
İbrahim Şinasi'nin Jean de La Fontaine'den, Ahmet Vefik Paşa'nın da Moliere'den yaptığı çeviri ve uyarlamalar ile klasizm tanzimat edebiyatı döneminde tanınmaya başlanmıştır.

İbrahim Şinasi'nin "Şair Evlenmesi"adlı komedisi bu anlayışın ürünleri olarak sıralanabilir.

Klasisizmin Başlıca Özellikleri (Özet)

Akıl, sağduyu ve insan doğasına önem verilmiştir.
Konular, eski Yunan ve Latin kaynaklarından alınmıştır.
Mükemmeliyetçilik esas alınmış, konuya değil; anlatıma önem verilmiştir. Onun için anadili en güzel biçimde kullanılmaya dikkat edilmiştir.
Sanat sanat içindir, anlayışı benimsenmiştir.
Sanatçılar, yapıtlarında kişiliklerini gizlemişlerdir.
İnsanların her zaman, her yerde, her toplumda aynı duygu ve düşüncede oldukları kabul edilmiş, bu yüzden yapıtlarda değişmez tipler oluşturulmuştur.
Fiziksel ve sosyal çevre önemli değildir; çünkü bunlar değişkendir.
Kahramanlar, ruhsal özellikleriyle ele alınmıştır.
Tiyatroda üç birlik kuralına -yer, zaman ve olay birliği- uyulmuştur.