Gölge Kabine

Gölge Kabine ya da Ana Muhalefet Partisi Gölge Kabinesi, Cumhurbaşkanlığı Kabinesi'nin çalışmalarını denetleyen Ana Muhalefet Partisi'nin üst düzey üyelerinden oluşan bir komitedir. Gölge kabine üyeleri genellikle Cumhurbaşkanlığı kabine üyesi ile karşılık gelen bir görev alır. Gölge Kabine üyeleri, Gölge Bakanlar olarak bilinir ve Ana Muhalefet Lideri (şu anki lider Özgür Özel) tarafından atanır. Gölge Bakanın rolü, alternatif politikalar geliştirmek, hûkümet eylemleri ve politikaları konusunda hesap verilebilirlik sağlamak ve kendi özel politika alanlarındaki muhalefet temsilcisi olarak hareket etmektir.

11 Kasım 2023'te ana muhalefet partisi Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) lideri Özgür Özel, yeni Merkez Yönetim Kurulu (MYK) üyelerini belirledi. Özgür Özel yönetimindeki Parti Meclisi toplantısında, MYK üyelerinin yanı sıra hükûmetteki bakanlıkların faaliyetlerini izleyecek bir 'Gölge Kabine' oluşturuldu. Bu durum Türkiye'de bir ana muhalefet partisinde bir ilk olarak tarihe geçerek Türkiye siyasetinde ana muhalefet partisi ilk gölge kabineyi oluşturdu.

Daha öncesinde, Türk siyasetinde ilk gölge kabine örneği 2019 yılında kurulan Gelecek Partisi'nde görüldü. Tüzüğünde Politika İzleme Kurulunu oluşturarak, cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi kabinesi bakanlarını ve bakanlık uygulamalarını yakından izleyecek bir yapı kuruldu. Bu kurul, resmi olarak 'gölge kabine' olarak adlandırılmamış olsa da, partinin lideri Ahmet Davutoğlu tarafından bu şekilde tanıtılmış ve kurulun görevleri detaylı olarak tanımlanmıştır. 2022 yılında Altılı Masa'nın CHP'nin ev sahipliğinde gerçekleşen toplantısında dokuz farklı politika başlığında bir temel politika grubunun oluşturulması kararlaştırıldı. Bu durum çeşitli haber sitelerinde "Gölge Kabine" kuruluyor şeklinde haberleştirildi. Ancak, bir parti yetkilisi, "Gölge Kabine" benzetmesinin doğru olmadığını belirterek, bu sürecin tüm partilerin katılımıyla gerçekleştiğini vurguladı.

Türkiye'deki gölge kabine uygulaması resmi yasalarla desteklenmemekle birlikte bu sebeple kabinenin üyeleri diğer ülkelerdeki örnekleri gibi maaş alamamaktadır. Türkiye'deki diğer muhalefet partileri benzer yapıları genellikle politika başkanlıkları olarak adlandırırken, CHP doğrudan bu yapıyı 'gölge kabine' olarak duyurmuştur.


İngiltere'de
Gölge kabine veya gölge hükûmet, İngiliz Westminster yönetim sisteminde Ana Muhalefet partisinin Liderinin önderliğinde söz konusu partinin üst düzey sözcülerinden oluşan (veya diğer muhalefet partileri için de kullanılır) ve her biri iktidar partisinin yönetimdeki bakanlarının birine alternatif (gölge) oluşturan, kendileri iktidar olursa iktidar partisinin belli bir konuda yaptığı uygulamadan farklı olarak ne şekilde davranacaklarını belirten üyeler topluluğudur.

Gölge Hükûmetin üyeleri genellikle partileri iktidar olduğunda daha önce gölgesi oldukları bakanın işgal ettiği makamı alırlar. (Fakat her zaman böyle olması şart değildir.) Mevcut Hükûmetin yürütme ile ilgili uygulamalarına yönelik eleştiri ve bunlara alternatif politika önerileri üretmek Gölge Kabinelerin sorumluluğundadır.

Birleşik Krallık ve Kanada'da Ana Muhalefet Partisi ve bunun gölge kabinesi genellikle Majestelerinin Sadık Muhalefeti olarak adlandırılır. "Sadık" sıfatı bilinçli olarak kullanılmaktadır, zira söz konusu parti muhalefet görevini Majestelerinin Hükûmetine Karşı yürütürken, Majestelerinin Hükümdarlık hakkını veya söz konusu hükûmetin meşruiyetini sorgulamaz. Fakat Westminster sisteminin uygulandığı diğer ülkelerde (örneğin Avustralya ve Yeni Zelanda'da), Muhalefet basitçe "Parlamenter Muhalefet" olarak adlandırılmaktadır.

Bazı Parlamenter Partiler, örneğin İngiliz ve Avustralya İşçi Partileri, Gölge Kabinelerinin üyelerini ve liderini parti içi bir seçim ile belirler ve Gölge Bakanlara ilgilenecekleri konuları içeren dosyalar tahsis eder. Diğer bazı parlamenter partilerde, liderlik ve Gölge Kabine basitçe parti liderince belirlenir.

Gölge Kabine'nin en önemli yararları; Hükûmet Politikalarına karşı tıpkı futbolda olduğu gibi adam adama markaj yapılması, her bir politikanın ciddi bir eleştiri ve geliştirme sürecine tabi tutulması, muhalefet partisi iktidar olunca kimin bakan olacağının belli olması nedeniyle Bakan belirleme mesaisine gerek bulunmaması ve belki de en önemlisi, Bakan olan kişinin Bakanlığının ne olduğunu, ne iş yaptığını, önceki dönem politikalarının neler olduğunu, kendisinin neler yapacağını aşağı yukarı daha ilk günden biliyor olmasıdır.