Önemli bir orkestra şefi ve tiyatro yönetmeni olan Richard Strauss, edebi alt yapıya sahip uzun senfonik şiirleri ve operaları ile ünlüdür.

Richard Strauss, 11 Haziran 1864 tarihinde Münih, Almanya’da doğmuştur. Babası Münih Saray Orkestrası'nda birinci hornist olarak çalışan ve 1871 yılından itibaren akademi profesörü olan Franz Strauss'dur. Annesi Josephine Münih'in en zengin ailelerinden bira imalatçısı Dynastie Pschorr ailesinin kızıydı. Richard Strauss, müzisyen bir aile olan Johann Strauss I ile Johann Strauss II ve besteci Oscar Straus ile akrabalık ilişkisi yoktur.

Ailenin müzikle ilgisinin çok olması nedeni ile Richard altı yaşında iken tek başına beste yapmaya başlamıştı. Münih orkestra şefi Friedrich Wilhelm Meyer'den bestecilik dersleri aldı. Hocasının yol göstermesi ve teşviki ile, başlangıçta yaptığı klavyeli çalgılar ve şarkı bestelerinden sonra, ilk büyük besteleri ortaya çıktı: Konser müzikleri, bir adet sonat, bir adet dört yaylı çalgı için eser, iki senfoni ve bir üflemeli çalgı serenadı. Strauss'un ilk resmi Opus 1 bestesi büyük orkestra için festival marşıydı ve bu marşı bestelediğinde Strauss on iki yaşındaydı

Çocuk yaşlarından itibaren Vilhelm Richard Wagner’in çalışmalarına hayranlık besleyen Richard Strauss ilginçtir ki, uzun bir süre babası yasakladığı için Wagner operalarından mahrum kalmış ve partisyonlarını çalışamamıştır.

1882 yılında Münih Üniversitesi'nde felsefe, sanat tarihi bölümüne başladı; fakat kısa süre sonra okulu bıraktı. 1882 yazında babasını Bayreuth Festivali'nde izledikten sonra müzisyen olmaya karar verdi.

1883 yılında ilk eseri, diğer müzisyenlerin yanı sıra, Münih Saray Orkestrası şefi Hermann Levi tarafından Münih'te çalındı. 1883 yılında Dresden ve Berlin'e sanatsal bir gezi için gitti. Bu seyahati esnasında, yol göstericisi ve hocası olan Meininger Saray Orkestrası şefi ve yönetmeni Hans Bülow gibi önemli şahsiyetlerle tanıştı. 1883 yılında Berlin’e taşınan Richard Strauss, 19. Yüzyılın en önemli kondüktörlerinden biri olan Hans von Bülow’un asistanlığını yapmaya başlamıştır. Hans Bülow genç besteciyi kendi eserlerinden birisinin orkestra şefliğini yapması konusunda cesaretlendirdi ve Kasım 1884'te genç Strauss'u orkestra şefi olarak Meininger'e getirdi. Kısa bir süre sonra Hans von Bülow ölünce, Strauss kısa bir zaman için onun yerine geçti.

Meiningen'de Johannes Brahms'la tanıştı. Meiningen'de Wagner'in koruyucusu Julie Ritter'in oğlu ve Vilhelm Richard Wagner'in kuzeni Franziska Wagner ile evli olan, birinci kemancı Alexander Ritter ile arkadaş oldu.

O güne kadar Robert Schumann veya Johannes Brahms stilinde besteler yapan Richard Strauss, Wagnerci Ritter'lerin etkisi ile Wagner'e yöneldi ve Franz Liszt'in senfonik şiirlerini Wagner'in orkestra stili ile çalmayı denedi.

Nisan 1886 tarihinde Meiningen'den ayrılan Richard Strauss, Münih Saray Tiyatrosu'ndan orkestra şefliği teklifi aldı, ancak önce İtalya'ya gitti ve orada “Aus İtalien” isimli dörtlü orkestra fantazisini besteledi ve bir yıl sonra Münih'e döndüğünde prömiyeri yapıldı. 1 Ekim 1886 tarihinde Münih Saray ve Bayern Ulusal Tiyatro'nun şef kürsüsüne ilk defa çıktı ve burada üç yıl boyunca üçüncü şef olarak görev yaptı.

Münih'te Hermann Levi'den boşalan yere getirilmeyince, Prusya Kraliyet Saray Orkestrası'nın teklfini kabul etti ve 1898 yılında Berlin'e gitti. 1918 yılına kadar Berlin'de kaldıktan sonra Viyana Devlet Operası'na gitmek üzere Berlin'den ayrıldı. 1924 yılında Viyana'daki opera müdürlüğü görevini bıraktı ve kendisini Almanya'da ve dış ülkelerde orkestra yönetmeye ve besteler yapmaya adadı. 15 Kasım 1933 tarihinde Richard Strauss İmparatorluk Müzik Odası başkanlığına getirildi.

Richard Strauss, kariyeri boyunca besteciliğini kondüktörlük ile birlikte yürütmüştür. İlk zamanlarında bestelediği eserlerin büyük bir kısmı zaman içinde kaybolmuş olsa da oda müziğine odaklandığı bilinmektedir. Yıllar ilerledikçe orkestral çalışmalara yönelen ve operaya ilgi duyan Strauss’un kariyeri, Alexander Ritter ile tanışması ile bir kırılma anı yaşamıştır.

Alexander Ritter, genç besteciyi geleneksel tarzdan uzaklaşması için teşvik etmiştir. Ayrıca Richard Strauss’un felsefenin önde gelen isimlerinden Arthur Schopenhauer’in fikirleriyle tanışması yine Alexander Ritter sayesinde olmuştur. Gelenekselliğe meydan okumaya kendisini hazır hisseden besteci, 1894 ve 1901 yıllarında Guntram ve Feuersnot adında iki modern opera eseri bestelemiştir.

İlk eserleri eleştirmenler tarafından acımasızca yerden yere vurulan Richard Strauss, çalışma motivasyonunu yitirmemiş; üçüncü eseri Salome ile hem meslektaşlarının hem genel dinleyicinin, hem de hiç beklemediği biri; Adolf Hitler’in takdirini kazanmıştır. Sıkı bir Vilhelm Richard Wagner hayranı olan Adolf Hitler, eserlerinde Vilhelm Richard Wagner’in izlerini bulduğu Richard Strauss’un müziğini oldukça beğenmiştir.

Richard Strauss, Nazi Partisi’ne asla katılmamış ve bu korkunç ideolojinin selamından bile elinden geldiğince uzak durmuştur. Adolf Hitler’in sağ kolu olan Joseph Goebbels için “Almanlığın yüz karası” ifadesini kullanan Richard Strauss, benzer şekilde Joseph Goebbels tarafından da asla sevilmemiştir. Joseph Goebbels, günlüklerinde Richard Strauss’tan bahsederken aşağıdaki ifadeleri kullanmıştır:
“Ne yazık ki kendisine hala ihtiyacımız var. Fakat bir gün kendi müziğimiz olacak ve bu bitmiş adamdan kurtulacağız.”

Richard Strauss aynı zamanda edebiyatın önde gelen isimlerinden Stefan Zweig ile yakın arkadaştır. İkili birlikte “Die schweigsame Frau” adında bir opera üzerinde çalışmıştır fakat eser, üç gösterimden sonra Nazi rejimi tarafından yasaklanmıştır. Alman bestecinin dostuna yazdığı bir mektup Gestapo tarafından incelenip rejim yönetimine bildirilince, işler karışmıştır. Mektupta aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Zannediyor musun ki herhangi bir adım atarken “Almanlık” umurumda? Mozart beste yaparken “Aryanlık bilinci” ile mi yapıyordu? Benim için iki çeşit insan vardır: yetenekli ve yeteneksiz.”

Mektubun incelenmesinden sonra görevine son verilse de Richard Strauss’un 1934 yılında bestelemiş olduğu “Olympische Hymne”, Nazi rejiminin tüm dünyaya gövde gösterisi için düzenlediği 1936, Berlin Olimpiyatları’nın açılış töreninde kullanılmıştır.

Kuvvetli bağlantıları ve nüfuzu sayesinde Richard Strauss ailesiyle birlikte savaştan uzaklaşmayı başarmıştır. Richard Strauss, klasik müziğin sembollerinden biri haline gelmiş o meşhur sözleri, ömrünün son yıllarını geçirdiği Viyana’da söylemiştir.
“Birinci sınıf bir besteci olmayabilirim, ama ikinci sınıf bestecilerin birincisiyim.”

Önemli bir orkestra şefi ve tiyatro yönetmeni olan Richard Strauss, edebi alt yapıya sahip uzun senfonik şiirleri ve operaları ile ünlüdür. Salome ve Der Rosenkavalier adlı operaları ve Vier Letzte Lieder (Son Dört Şarkı) insan sesi için bestelediği en tanınmış eserleridir. Death and Transfiguration, Till Eulenspiegel’s Merry Pranks, Also Sprach Zarathustra, An Alpine Symphony, ve Metamorphosen başlıklı orkestra eserleri, Mahler’in eserleriyle birlikte, ileri armonik yapılarıyla Geç Romantizm ve Modern Müziğe geçiş köprüsü olarak nitelenir.

Richard Strauss, 1894 yılında Pauline de Ahna ile evlendi. Franz Strauss adında bir oğlu vardır.

Son yılları hastalıklar ve kaplıcalarda kalmakla geçti. Garmisch'teki evine çekildi. Savaşın sonlarına doğru, geçici olarak İsviçre'ye gitti. 1949'da Garmisch'e geri döndü. Yaşamını konu alan bir film için, 1949'da Münih Radyo Evi'nde orkestra şefi değneğini son defa eline aldı.

Richard Strauss, 8 Eylül 1949 tarihinde Garmisch-Partenkirchen, Almanya’da 85 yaşında ölmüştür.

Richard Strauss ömrü boyunca birçok ödülle onurlandırıldı. Münih, Dresden ve Garmisch'in fahri hemşerisi oldu. Heidelberg ve Oxford üniversitelerinden fahri doktora unvanı aldı. Bavyera Maximilian Madalyası ve Fransız Lejyon Donör nişanı'nı aldı. kendisine, 1934 yılında Alman Reich Kartalı verildi. Başarılı büyük orkestraların fahri üyesi oldu. Garmisch - Partenkirchen'de her yıl Haziran ayında Richard Strauss Festivali düzenlenmektedir. Münih Konservatuvarı onun adını aldı: Richard Strauss konservatuarı Ayrıca Münih'te bir caddeye adı verildi. Bayreuth, Berlin, Emden ve Erlangen'de onun adını taşıyan caddeler bulunmaktadır.

Eserleri :
Senfonik şiirler :
• Macbeth (1888/90)
• Don Juan (1889)
• Tod und Verklärung (1891)
• Till Eulenspiegels lustige Streiche (1895)
• Also sprach Zarathustra (1896)
• Don Quixote (1898)
• Ein Heldenleben (1899)
• Sinfonia domestica (1904)
• Eine Alpensinfonie (1915)

Diğer orkestra besteleri :
• Symphonie d-Moll (1880)
• Symphonie f-Moll op. 12 (1883)
• Aus Italien, op. 16 (1886)
• Burleske für Klavier und Orchester, d-Moll (1886),
• Parergon zur Sinfonia Domestica op. 73 Klavyeli çalgılar ve orkestra için
• Panathenäenzug op. 74 Klavyeli çalgılar ve orkestra için
• Festliches Präludium op. 61 Büyük orkestra ve org için(Viyana Konser salonu açılışı için bestelendi, 1913)
• Japanische Festmusik
• Hornkonzert Nr.1 Es-dur op. 11
• Hornkonzert Nr.2 Es-dur
• Konzert für Obua und Orchester D-Dur (1945)
• Duett-Concertino Klarnet, Fagot ve Orkestra için.
• Festival müzikleri, Aradabir yapılan besteler, Fanfarlar, Suitler
• Orkestra suitleri: Sahne eserlerinde enstrümantal seçmeler.
• Sessiz film müziği Der Rosenkavalier (1926) (orkestra çalışması) (1925)

Operalar:
- Ejderhayla Döğüş
- Guntram
- Feuersnot (Yangın)
- Salome
- Elektra
- Rosenkavalier (Pembe Şövalye)
- Ariadne auf Naxos - Molière, Le bourgeois gentilhomme (Kibarlık Budalası) oyunundan sonra oynanmak üzere
- Ariadne auf Naxos - ikinci versiyon
- Die Frau ohne Schatten (Gölgesiz Kadın)
- Intermezzo
- Die ägyptische Helena (Mısırlı Helen)
- Arabella
- Die schweigsame Frau (Sessiz Kadın)
- Friedenstag (Barış)
- Daphne
- Die Liebe der Danae (Danae'nin Aşkı)
- Capriccio
- Des Esels Schatten (Orkestrasyon ve bitirilme: Karl Haussner)

Bale müzikleri :
• Josephslegende op. 63. Kostüm Harry Graf Kessler ve Hugo von Hofmannsthal. İlk gösterim 14 Mayıs 1914 Paris
• Schlagobers op. 70. Libretto: Richard Strauss. İlk gösterim 9 Mayıs 1924 Viyana

Koro müzikleri :
• Zwei Gesänge op. 34 16 sesli karışık koro için (1897):
- Nr. 1: Der Abend („Senke, strahlender Gott“). Text: Friedrich Schiller
- Nr. 2: Jakob („Jakob! Dein verlorner Sohn“). Text: Friedrich Rückert
• Zwei Männerchöre op. 42 (1899). Texte: Johann Gottfried Herder'in Volkslieder'inden. (1778, Stimmen der Völker in Liedern)
- Nr. 1: Liebe („Nichts Bessers ist auf dieser Erd“)
- Nr. 2: Altdeutsches Schlachtlied („Frisch auf, ihr tapferen Soldaten“)
• Drei Männerchöre op. 45 (1899). Texte: Johann Gottfried Herder'in Volkslieder'inden (1778)
- Nr. 1: Schlachtgesang („Kein selig'r Tod ist in der Welt“)
- Nr. 2: Lied der Freundschaft („Der Mensch hat nichts so eigen“)
- Nr. 3: Der Brauttanz („Tanz, der du Gesetze unsern Füßen gibst“)
• Eine deutsche Motette („Die Schöpfung ist zur Ruh gegangen“) op. 62 4 Solo ve 16 sesli karışık koro için (1913). Text: Friedrich Rückert
• Cantate („Tüchtigen stellt das schnelle Glück hoch empor“) 4 sesli erkek korosu için (1914). Text: Hugo von Hofmannsthal
• Drei Männerchöre (1935). Texte: Friedrich Rückert
- Nr. 1: Vor den Türen („Ich habe geklopft an des Reichtums Haus“)
- Nr. 2: Traumlicht („Ein Licht im Traum hat mich besucht“)
- Nr. 3: Fröhlich im Maien („Blühende Frauen, lasset euch schauen“)
• Die Göttin im Putzzimmer („Welche chaotische Haushälterei“) 8 sesli karışık koro için (1935). Text: Friedrich Rückert
• Durch Einsamkeiten („Durch Einsamkeiten, durch waldwild Gehege“) 4 sesli erkek korosu için (1938). Text: Anton Wildgans
• An den Baum Daphne („Geliebter Baum! Von ferne winkst du“). Daphne için Sonsöz (1943). Text: Joseph Gregor

Diğer eserleri (Seçmeler) :
• Klavier- und Orchesterlieder, Vier letzte Lieder dahil (1948)
• Drei Hymnen nach Friedrich Hölderlin (1921)
• Kammermusik
• Klaviermusik
• Enoch Arden, Şan ve klavyeli çalgılar için melodram (1897)
• (Erste) Sonatine F-dur. „Aus der Werkstatt eines Invaliden“ On altı üflemeli çalgı için (1943)
• Zweite Sonatine Es-dur. „Fröhliche Werkstatt“ On altı üflemeli çalgı için (1944-45)
• Metamorphosen für 23 Solostreicher (1945), Paul Sacher'in görevlendirmesi sonucu yazıldı, İlk gösterim 25 Ocak 1946 Zürih


Kaynak:Biyografiler.com