Osmanlı Sadrazamı

Koca Mustafa Paşa’nın hayatının ilk yılları ve menşei hakkında yeterli bilgiler yoktur. Frenk veya Rum asıllı olup bir rivâyete göre dellâklıktan yetiştiği rivayet edilir.

Koca Mustafa Paşa’nın, babasının adı Abdüssamed’dir. Fatih Sultan Mehmed (1451-1481) devrinde saraya alındı. Enderun’da eğitim ve öğretim gördü. Enderun'da yetiştiği sırada II. Bayezid'in şehzadelik yıllarında onun hizmetine girdi ve en yakın adamları arasında yer aldı.

1490 yılında Roma’ya gönderilen Koca Mustafa Paşa, Padişah II. Bayezid tarafından Roma’da Papa’nın yanında sürgünde olan kardeşi Cem Sultan için Papa’ya gönderilen name ve hediyeleri götürdü.

1495 yılında Arnavutluk'ta bir şehir olan Avlonya’ya, 1497 yılında Gelibolu Sancakbeyi oldu. 1498 yılında Rumeli Beylerbeyliği’ne tayin edildi.

Koca Mustafa Paşa, Rumeli Beylerbeyi olarak, Sultan II. Bayezid devrinde, Osmanlı-Venedik Harbi'nde, 1499 yılındaki İnebahtı Seferi’nde, burasının karadan kuşatılmasına memur edildi. Ağustos 1499’da İnebahtı Kalesi’nin anahtarlarını teslim aldı. Ardından 5 Temmuz 1500 tarihinde Yunanistan’da Modon kuşatmasına katıldı.

1501 yılında Mora seferinden sonra 22 Ocak 1502 tarihinde vezir olan Koca Mustafa Paşa, bir yıl sonra da ikinci vezirliğe getirildi. 1511 yılında ikinci vezirken veziriazam tayin edildi.

Koca Mustafa Paşa, diğer paşaların da desteğini alarak II. Bayezid’in tahtı oğlu I. Selim'e (Yavuz Sultan Selim) terketmesi için ikna etmeyi başardı. 19 Nisan 1512 tarihinde babasını tahtan indirip yerine geçen Yavuz Sultan Selim Han da onu veziriazamlıkta bıraktı.

Koca Mustafa Paşa, İstanbul’da Sünbüllü Dergahını yaptırmış, ayrıca kendi adıyla anılan İstanbul’da bir mescidi ve mahallesi vardır.

Yavuz Sultan Selim’in saltanatının ilk yıllarında Amasya valisi olan kendinden 5 yaş büyük abisi Şehzâde Ahmet ve Antalya - Teke Sancakbeyi olan 3 yaş büyük abisi Şehzade Korkut, Yavuz Sultan Selim'in padişahlığını kabul etmeyip isyan etti. Şehzadeler Meselesi hadiselerine adı karışınca Yavuz Sultan Selim ile beraber Bursa’da iken 1512 yılında Bursa’da boğdurularak öldürüldü.

Koca Mustafa Paşa, 23 Kasım 1512 tarihinde Bursa’da idam edilerek ölmüştür. Mezarı Bursa’da Pınarbaşı’nda Bursa Mevlevîhanesi karşısındadır.

İstanbul'da "Koca Mustafa Paşa" semtinde kendi adıyla anılan câmi, imâret, medrese, mektep ve tekkeden meydana gelen bir külliye yaptırmıştır. Cami daha sonra Sümbül Efendi adıyla hizmet vermeye devam etmiş ve okulla birlikte günümüze kadar gelmiştir.

Koca Mustafa Paşa ayrıyeten; Eyüp'te câmi, Rumeli'nde Yenice-i Karasu'da imâret, Nevrekop'da câmi ve mektep yaptırmıştır.

Koca Mustafa Paşa’nın İstanbul içinde ve dışında başka eserleri de vardır.
- Kocamustafapaşa’da: (Sulumanastır Câmii),
- Çiftehamam, Safiye Hâtun Türbesi
- Ayvansaray’da: Atîk Mustafa Paşa Câmii ve Hamamı
- Beyazıt’ta: Büyük ve küçük han
- Avlonya’da: Hamam
- Tatarpazarı’nda: Hamam
- Yenicekarasu’da: Hamam , imâret
- Serez’de: Hamam
- Nevrekob’da: Câmi, mektep, hamam
- Usturumca’da: Hamam, câmi, imâret, zâviye
- İnebahtı’da: Kervansaray
- Draç’da: Hamam
- Selânik’de: Büyük ve küçük kervansaraylar


Kaynak:Biyografiler.com