Epikür
Doğumu : MÖ 341 Samos'ta veya Atina'da
Ölümü : MÖ 270, Atina, Yunanistan
Filozof

Epikür, Helenistik felsefenin en önemli düşünürlerinden birisidir. Ahlak felsefesi geliştirmiştir ve felsefenin ana düşüncesi mutluluktur. Temel amacın mutluluğa ulaşmak olduğunu belirtir.

Epikür, MÖ 341 yılında Samos'ta veya Atina'da doğmuştur. Epikuros da denilir. Yoksul bir kimse olan babası Neokles, sonradan yerleştiği Atina’da öğretmendi. Felsefeye 14 yaşında başladı. İlk felsefe derslerini Theoslu Nosiphane’den aldı. Aristotales felsefesini ve Democritusçu görüşü tanıyarak yetişti. Atomculuğu ve çağının akımı olan Phyrrhon‘un kuşkuculuğunu öğrendi. 18 yaşında Atina’ya gelip Akademi’de Anaksagoras ve Archelaos‘un öğretisini inceledi. Bu arada Büyük İskender‘in MÖ. 323 yılında ölümü üzerine Atina’dan ayrıldı.

Epikuros, bir süre Sisam adasında Eflatun/Platoncu bilgelerden öğrenim gördü. Ailesinin Sisam’dan sürülmesi üzerine Kolophon’a (Değirmendere) yerleşti, sonra Teos’da (Sığacık) Democritusçu filozoflardan Nausiphanes’in öğrencisi oldu ve ondan Democritus’un düşüncelerini, özellikle atom kuramını, kuşkucu Phyrrhon’un görüşlerini öğrendi. Bir süre Mytilene (Midilli) ve Lampsakos’ta (Lapseki) felsefe okuttu.

Epikür Lesbos /Mytilene (bugün, Midilli) Adası'nda, sonra döneminin doğa bilimleri merkezi olan Anadolu'nun Lampsakos (bugün, Lapseki) Kenti'nde dersler verdikten sonra, MÖ 306'da, Atina'da, satın aldığı evin bahçesinde dersler vermeye başladı. Bu nedenle Epiküros‘un okuluna kepos (bahçe), öğrencilerine de “Bahçeliler” denir. Orada ölümüne kadar bir filozoflar ve dostlar meclisini çevresine topladı.

Maddeci bir filozof olan Epikür, Democritus'un atomculuğunu sürdürmüş, yenilemiş ve onun temelleri üzerinde insan mutluluğunu öne çıkaran bir haz felsefesi kurmuştur.

İç hareketin kaynağı olan maddenin öncesizliğini kabulden yola çıkan Epiküros‘tan günümüze yalnızca birkaç metin parçasıyla üç mektubu ulaşmıştır.

Epikuros'a ait 300 kadar eserden günümüze kadar ancak Diogenes Laertios'un on kitaplık "Ünlü Filozofların Yaşamları, Öğretileri ve Özdeyişleri"nde (Peri Bion Dogoraton kai Apoftegmaton) yer alan üç mektubu ve 40 özdeyişini içeren "Temel Öğretiler" (Kriai Dohiai) adlı eseri ulaşmıştır.

Epikür’ün Herodot'a yazdığı mektup, fizik üzerinedir ve atomculuğun temel ilkelerini içerir. Pitokles'e mektubu, jeoloji, meteoroloji ve gök olayları konularını içermekte; Moekeus'a mektubuysa, etik dolayısıyla, yaşama sanatı ve bilgelik üzerinedir.

Epikuros'un felsefesiyle ilgili diğer kaynaklar, Herculanum kazılarında Papiri Evi'nde bulunan papirüsler ve çok daha yeni olarak XIX. yy'da Vatikan el yazmalarında ortaya çıkarılan "80 Vatikan Özdeyişi"dir.

Ahlak felsefesi geliştirmiştir ve felsefenin ana düşüncesi mutluluktur. Temel amacın mutluluğa ulaşmak olduğunu belirtir. Mantık da, doğru yaşama ulaşmak için gerekli olan bilginin üretilmesini sağlayan bir araçtır. Doğru bilgi olmadan doğru eylemlilik olmayacaktır; doğru bilginin ölçütü ise ikili bir temele sahiptir, ilki duyu verileri ikincisi ise haz ve acı duyumlarıdır.

Felsefenin amacının insana mutluluk vermek olduğunu savunan Epiküros, bilgi, bilim ve kuram gibi şeylerin insan yaşamına dinginlik ve rahatlık kazandırmak amacına hizmet ettikleri ölçüde değerli olduğunu söyler. Epikuros'a göre; insan, tanrı ve ölüm korkusundan kurtulmalıdır. Kuruntulardan ve önyargılardan arınarak buna ulaşılabilir. Bu noktada Epikuros'un felsefesine Democritus'un atomcu teorisinin etkileri karışır.

Felsefenin insanı mutlu kılması için önce onu temelsiz korkulardan arıtması gerektiği görüşünden yola çıkarak doğaya dayanan fiziksel bir dünya görüşünü savunur. Birtakım değişikliklerle Leukippos ve Democritus atomculuğunu canlandıran Epiküros, boşlukta eşit hızla hareket eden atomlar arasındaki çarpışma olanağını açıklamak amacıyla atomların yörüngelerinden kendiliklerinden saptıkları görüşünü ileri sürer.

Doğadaki her şey atomların mekân içindeki hareketlerinden meydana gelmektedir. Yalnızca bu hareket mekanik bir zorunlulukla meydana gelmez. Bu doğa düşüncesiyle Epikuros Tanrı kavramını dışta bırakmaya çalışır. Tanrının varlığı yokluğunu değil dünyaya karşı ilgisizliğini belirtir.

Ayrıca ruh konusunda da maddi bir açıklama öne sürer, ona göre insan ruhu maddi bir niteliğe sahiptir, başka türlü var olabilmesi söz konusu olamaz. Ruhun maddi varlığını açıklamak üzere Epikuros onun dört ögeden meydana geldiğini belirtir. Ateş, soluk, hava ve adlandırılamayan dördüncü bir öge. İlk üçü bedensel kısmı meydana getirir, dördüncü öge ise ruhsal kısmı oluşturur. İnsan ölünce bu ögeler dağılır, yani birliklerini kaybederler. Dolayısıyla ölümsüzlük ya da ruh-göçü diye bir şey olamaz.

Düşünceleri Jean Jacques Rousseau gibi düşünürlere kaynaklık etti.

Epikür, hepimizin mutluluğu bulabileceğini iddia etmektedir, tabii onu doğru yerde arama koşuluyla… Ona göre hayatta mutsuz olanlar bunu yanlış yerde arayanlardır.

Epikür, MÖ 270 yılında Atina’da 71 yaşında ölmüştür.

Epikürosçuluk, yaratılan katı dogmacılık nedeniyle hep olduğu gibi kaldığından gerektiğince gelişemedi. Epikürosçu felsefeye karşı sert tepkiler de bu bağlamda ortaya çıktı. Özellikle Stoacılar şiddetle eleştirmenlerine karşın, Roma’da Lucretius ve Jül Sezar gibi yandaşlar buldu, Daha sonraları Voltaire ve Montaigne de Epikür‘ün etkisinde kaldılar. Sigmund Freud da psikanaliz öğretisinde Epikürcülükten yararlanmıştır.

Felsefesinın odağına mutluluğu (eudaimonia) yerleştiren Epikuros’a göre insan bir yaşam varlığıdır, evrende belli bir yeri, yaşamının da belli bir ereği vardır. İnsan varlığından yola çıkan felsefe, insanı anlamak ve anlatmak için, üç ana konu üzerinde durur. Bunlardan biri evren (physeus), İkincisi mantık (kanon), üçüncüsü de ahlak (ethika) adını alır. Felsefenin üzerinde durması, çözüm araması gereken bütün sorunlar bu üç konuda toplanmıştır. İçerikleri ayrı olmasına karşın, bu üç konunun, ereği birdir, o da insan mutluluğudur. İnsanı anlamak için önce, onun içinde yaşadığı dünyayı, dünyayı kuşatan evreni bilmek, tanımak gerekir.

Mantık, Epikuros’a göre doğru düşünmenin, doğru bilgi sağlamanın ilkelerini araştırır, insan bilgisinin genel kurallarını, ölçülerini göstermeye çalışır. Mantığın üzerinde durduğu bu ölçüler ve kurallar üçe ayrılır: algılar, kavramlar ve duygular.

Epikür’ün felsefe ile ilgili sözleri :
- Tanrı kötülüğü önlemek istiyor da gücü mü yetmiyor? Öyleyse o güçsüzdür. Yok gücü yetiyor da önlemek mi istemiyor? Öyleyse o, kötü niyetlidir. Hem güçlü hem de iyi ise kötülük nereden geliyor?
- Felsefe, mutlu bir yaşam sağlamak için tutarlı eylemsel bir sistemdir.
- Evrende her şey insan için haz objesidir. Ancak erdemle gelen bilgi arttıkça haz da artar. Bu nedenle yönelim hazza değil bilgiye olmalıdır.
- Zevk mutlu bir yaşamın başlangıcı ve amacıdır.
- Mühür balmumunda nasıl iz bırakırsa, eşya da insanda öyle iz bırakır.
- Bilginin amacı; insanı bilgisizlik ve boş inançlardan tanrı ve ölüm korkusundan kurtarmaktır. Ve bu olmadan mutlu olmaya imkan yoktur.
- Kanunlar bilgeler için konmuştur, ama haksızlık etmesinler diye değil, haksızlığa uğramasınlar diye.
- Ölümden korkmak anlamsızdır, çünkü yaşadığımız sürece ölüm yoktur, ölüm geldiğinde ise artık biz yokuz.
- Yaşlılar da gençler gibi felsefe ile kendilerini yetiştirmeliler. Birinci grup kaderin onlara sunduğu serveti hatırlayarak gençleştiğini hissetmek için, ikinci grup, gençliklerine rağmen gelecek karşısında yaşı ilerlemiş birisi kadar cesur olmak için.
- Özgürlük efendisizdir.


Kaynak:Biyografiler.com