Ekspedisyon
Ekspedisyon
Uzun zaman gerektiren ve tırmanılan yükseklik bakımından vücudun iklime uyum sağlayabilmesine olanak sağlamak amacı ile bol miktarda iniş çıkış içeren Yüksek İrtifa Tırmanışı'nın İngilizce adıdır. Tırmanıcılar zirveye çıkana kadar kendi kamp yüklerini bir üst kampa taşırlarken birden fazla gitgel yaptıkları faaliyettir.
Ekspedisyon (expedition), genelde dağcılık aktivitelerinde belirli bir amaç doğrultusunda detaylıca planlanmış bir kaç hafta veya daha uzun sürelerde ve zorlu şartlarda gerçekleştirilen seferleri/yolculukları ifade eden bir terim. Yüksek irtifa tırmanıcılar ve thru-hike yürüyüşlerin yanı sıra kayaking ve bisiklet gibi direnç kapasitesinin ve motivasyonun önem arz ettiği (Expedition Trophy gibi 12.500 km’lik dünyanın en uzun kış motor rallisi de ekpedisyona örnek olarak gösterilebilir) spor ve özel amaçlı etkinlikler için kullanılmaktadır. Faaliyetlerin farklılığına nazaran ortak olan nokta cümlenin başında da belirttiğim gibi zorlu şartlar altında özel bir amaç doğrultusunda gerçekleştiriliyor olmalarıdır. Peki, nedir bu amaçlar?
Bilimsel keşifler, askeri operasyonlar, arama ve kurtarma faaliyetleri gibi uzmanlık/deneyim gerektiren, uzun süreli ve zorlu yürüyüş, tırmanış gibi faaliyetleri belirtmek için kullanılan ekspedisyonun amaçlarını şu şekilde sıralamamız mümkün;
Amacına göre ekspedisyon faaliyetleri:
Coğrafi keşif
Bilimsel araştırma
Askeri operasyon
Arama ve kurtarma faaliyetleri
Sportif faaliyet
Sportif faaliyet amacıyla gerçekleştirilen ekspediyonlar genellikle tırmanış ve yürüyüşleri belirtmektedir. Tırmanıcılarda yükseklik nedeniyle vücudun değişime uyum sağlayabilmesi için bol miktarda iniş-çıkış söz konusu olabilmekte, faaliyeti gerçekleştirenler zirveye ulaşana kadar kamplarını bir üst kampa aktararak hareket etmektedirler. Benzer durum farklı amaçlar doğrultusunda gerçekleştirilen ekpedisyonlarda da gözlenebilir.
Ekspedisyon faaliyeti çoğunlukla grup faaliyetleri olarak öne çıksalar da bireysel ve kurumsal amaçlar (spor toplulukları, bilimsel ve askeri amaçlar gibi) doğrultusunda da söz konusu olabilir. Hatta bir ekspedisyon sosyal bir konuya dikkat çekmek, bağış toplamak gibi bir amaçla da gerçekleştirilebilir. Bu tür faaliyetler genelde solo olarak gerçekleştirilmektedir. David Walliams’ın Sport Relief’e bağış sağlamak amacıyla 140 mile (~225 km) yüzmesi örnek olarak gösterilebilir. Yapılış stillerine göre ekspedisyon bölümünde bu farklılıkları görebilirsiniz.
Yapılış Stillerine Göre Ekspedisyonlar
Her ekspedisyonun amacına göre yapılış şekilleri farklıdır. Hatta etkinliğin türü de amaç doğrultusunda çeşitlilik gösterebilir. Örneğin, bilimsel keşif, arama ve kurtarma faaliyetleri ve askari operasyonlarda binek araçları başta olmak üzere pek çok farklı araç kullanılabilmektedir.
Alpin
Alpin ekspedisyonlarda rota üzerinde kamp kurulmamaktadır. Tırmanıcılar çadır, uyku tulumu, yiyecek ve içecek gibi önemli gereksinimleri minimal ölçülerde yanlarına alarak hızlı bir şekilde zirve tırmanışını amaçlarlar. Hava şartlarına göre ayrı çadırlar yerine ortak bir çadır kullanılabileceği gibi bivak da tercih edilebilmektedir. Bir hafta kadar sürebilen bu faaliyet süresince sabit hatlar döşenmez.
Ekstrem Alpin
Tırmanıcılar çadır ve uyku tulumu olmadan minimum malzeme ile 1-2 günlük bir süre içerisinde zirve yapıp dönmeyi amaçlarlar.
Kapsül (Capsule-style)
Faaliyet süresince, rota üzerinde rotanın zorluğuna ve süresine başlı olarak 1 ya da 2 kamp kurulur. Tırmanıcılar kampları kendileri kurar ve kamplar arasındaki malzeme taşıma işlemini kendileri gerçekleştirir. Uyumak için bir alt kampa dönülür. Az sayıda hat döşenir ve ekspedisyon faaliyeti ortalama 1 hafta kadar sürer.
Kuşatma (Siege-style)
Ekspedisyon sürecinde pek çok kamp kurulur ve kamp yerlerine malzemeler sherpalarla (bölgenin yerli ve dağcılık konusunda bilgi kimseleri) taşınır. Faaliyet süresi bir kaç hafta, hatta rota zorluğuna ve mevsim şartlarına daha da uzun olabilmektedir. Rotada bol miktarda sabit hat döşenir.
Ekspedisyon Nasıl Planlanır?
Örneklerde hep dağcılık faaliyetlerine istinaden video ve görseller paylaştığımın farkındayım. Bunun nedeni dağcılık faaliyetleri içerisinde birim alanda pek çok zorlu zorlu durumun söz konusu olması ve bu nedenle planlanma sürecinin daha kritik öneme sahip olması. Mevsim geçişleri, gruptaki kişilerin motivasyonları, olası bedensel sorunlar ve daha pek çok majör ve minör konu bu sebeble ekspedisyonu etkileyebilmekte4. Hatta kimi ekspedisyon süreçlerinde tırmanışta yer almayan ancak planlamayı yapan kişilere de rastlamak olası. İlgili rotayı daha önce tırmananların yorumları, yerel halkın aktarımları, bilimsel araştırmalar ve daha pek çok bilginin değerlendirildiği bu süreç yanlış kararlar sonucunda bir trajedi haline gelebilmekte. Bu yılın başında söz konusu olan Nanga Parbat olayı hala akıllarda.
Hedefin Belirlenmesi
Bir zirve tırmanışı, thru-hike bir yürüyüş veya kayaking… etkinliğin türünden ziyade bu etkinliğin hedefinin ne olduğu (sportif bir amaç, bir kurtarma görevi veya bilimsel bir keşif gibi) önem arz etmekte. Bireysel faaliyetlerde k işinin kendi öz motivasyonu ve becerileri hem faaliyetin türünü hem de hedefe yönelik sürecin daha hızlı ilerlemesini sağlayabilir. Grup faaliyetlerinde ise ekipteki her kişinin aynı motivasyona sahip olması ve aynı hedef doğrultusunda hareket etmesi oldukça önemli bir hale gelmektedir.
Bilgilerin Toplanması ve Değerlendirilmesi
Hedefin bir thru-hike yürüyüş olduğunu düşünelim. Bu yürüyüşü daha önceden gerçekleştirenlerin yorumları, bölge halkının aktarımları, mevsimin etkileri, rota boyunca söz konusu olabilecek olumsuzluklar (mevsim koşulları), araştırmalar başta olmak üzere elde edilen her türlü veri değerlendirilmelidir. Mümkünse ekspedisyon faaliyeti öncesinde kısa bir keşif yapılabilir. Elde edilen bu bilgiler ışığında ekibin ve malzemelerin değerlendirilmesi, faaliyetin zamanına ve süresine karar verilmesi ve hatta ek kaynak sağlanması gerekebilir. Kimi durumlarda veriler ışığında faaliyet ertelenebilmekte veya ekip üyeleri faaliyetten çekilebilmektedirler.
Ekibin Oluşturulması
Ekip sürecin başından itibaren faaliyetin her aşamasına dahil olabilir ya da bilgiler toplandıktan sonra bu faaliyet için uygun olduğu düşünülen kişilerle temassa geçilebilir. Bu aşamada önemli olan ekipteki kişilerin fiziksel ve psikolojik yeterliliklerinin yanı sıra deneyimleri de etkili olabilmektedir. Hatta geçmişte benzer bir faaliyet gerçekleştirip gerçekleştirmedikleri ve ekipteki üyelerle olan geçmiş tecrübeleri de faaliyetin başarısını etkileyebilmektedir. Bilgilerin toplanması ve planlanması ne kadar ciddi yürütülürse yürütülsün bu gibi ekstrem faaliyetlerde planlanmayan pek çok durum ortaya çıkabilmektedir. Bu gibi durumlarda ekip üyelerinin motivasyonlarını kaybetmemeleri ve paniklemeden çözüm üretebilmeleri ekipteki diğer kişilerin de fiziksel ve psikolojik durumlarını etkileyecektir.
Rotanın Oluşturulması
Hedefe yönelik planlama ve ekibin oluşturulmasının ardından faaliyetin gerçekleştirileceği rotaya (hazır bir rota değilse ve/ya alternatifler söz konusu ise) karar verilmesi gerekir. Çıkış ve iniş için uygun yollar (mevsim etkilerine bağlı olarak), kamp noktaları son kez gözden geçirilir ve gerekli ise güncellemeler yapılır.
İş Bölümü
Ekip içerisinde görev bölümü yapılır. Planlama sürecinde uzman bir ekip üyesi süreci, konaklama ve diğer süreçleri koordine ederken bir başka üye kaynak sağlamak amacıyla sponsorlarla görüşebilmektedir.
Faaliyet sürecinde de karışıklık ve olası bir olumsuz durumda panik olmaması adına ekip liderliği, malzemelerin kontrolleri, taşınması, güvenliğin sağlanması, öncüler ve artçılar gibi görev dağılımları söz konusu olmaktadır.
Kaynak Sağlanması
Bu tür faaliyetler çoğunlukla ilgili makamlardan izin alınarak gerçekleştirilmektedirler. İlgili makam şartların uygun olmadığını düşünerek izin vermeyebilir. Alınan izinle birlikte faaliyetin gerçekleştirilebilmesi için ekipman, yiyecek-içecek başta olmak üzere tüm ihtiyaçlar temin edilmeye başlanır. Ekip üyeleri bu gereksinimleri kendileri sağlayabileceği gibi genel maliyet görüşülen sponsorlar vasıtasıyla da karşılanabilir.
Tarihlerin Belirlenmesi
Kaynak sağlandı, ekip ve malzemeler hazır… Planlama ve rota aşamasındaki veriler ışığında artık faaliyet için başlangıç ve bitiş tarihleri, faaliyetin toplam süresi belirlenir. Faaliyetin gerçekleştirilmesinden önce veya sonrasında bölgede bir süre vakit geçirilebilir.
Bu planlama sürecinde bir sıra mevcut değil elbette. Kimi durumda tarihler belirlenerek rota oluşturulabilir, süreçte ekip içerisinde değişiklikler ve buna bağlı olarak iş bölümünde düzenlemeler söz konusu olabilir.
