Servet-i Fünun dönemi şairi olan Süleyman Nazif; anlayış ve tarz olarak Namık Kemal’in devamıdır.

Süleyman Nazif, 29 Ocak 1870 tarihinde Diyarbakır’da doğmuştur. Babası, şair ve tarihçi Mehmet Sait Paşa, annesi bir aşiret liderinin kızı olan Ayşe Hanım'dır. Eğitimine 1874 yılında Maraş’ta başladı. Maraş’tan Diyarbakır’a döndüklerinde, Nazif rüştiyede (ortaokul) devam etti. 1879’da Mardin’e babasının yanına döndüğünde, babasından dersler almaya ve Arapça, Farsça, Fransızca öğrenmeye başladı. Osmanlı ve cumhuriyetin önemli Kürt aydınlarındandır. Şair Faik Ali Ozansoy'un ağabeyidir.

1892’de babasını kaybettikten sonra, Sırrı Paşanın vâliliği sırasında Diyarbakır’da bâzı görevlerde bulundu ve 1893’te Meclis-i Vilâyet ikinci kâtipliği, Vilâyet Matbaası Müdürlüğü ve Vilâyet Gazetesi başyazarlığına atandı. 1869’da Ermeni meselesini tetkik için Diyarbakır’a gelen Abdullah Paşanın takdirini kazanarak onun yanında terfiyle Musul’a gitti. Burada ve tekrar geldiği Diyarbakır’da fazla kalmayıp İstanbul’a geldi. Fakat Abdülhamit II aleyhine yazdığı yazılar sebebiyle, Paris’e kaçtı. Paris’te kaldığı sekiz ay süresince Meşveret Gazetesi’nde, Abdülhamit II aleyhine yazmaya devam etti.

Ayrıca 1897’de yine Paris’te Mâlûm-i Îlân ve Namık Kemal adlı iki risâle yazdı. Süleyman Nazif, tekrar yurda döndüğünde Bursa’da vilâyet mektupçuluğu göreviyle, ikâmete memur edildi.

1908’de İstanbul’a dönüp gazetecilik yapmaya başladı. Bir ara Ebüzziya Tevfik ile yeni Tasvir-i Efkâr Gazetesi’ni çıkardı. Ancak gazete tutunamayıp kısa sürede kapandı. Fakat bu Nazif’in yazar olarak tanınmasına yaradı. Yazılarında ise zaman zaman sert çıkışlar dikkati çekiyordu. 1915’te İstanbul’a dönen Süleyman Nazif, bundan sonra Basra, Kastamonu, Trabzon, Musul ve en son da Bağdat valiliklerinde bulunmuşsa da, bunları hakkıyla başaramadığı için idârî hizmetleri tamâmen bırakıp yazarlıkta karar kılmıştır.

Edebi ve Siyasi Kişiliği Süleyman Nazif, nazım kadar nesirde de faaliyet göstermiştir. Servet-i Fünun Edebiyatında şiir ve nesir alanında eserleriyle tanınan Süleyman Nazif, Doğu ve Batı edebiyatlarına hâkimdir. Hem şiir hem de nesir alanında Namık Kemal ekolünün en önemli temsilcisidir. Fakat nesir dalında ancak 1908’lerden sonra kendini göstermiştir. Küçük yaşından îtibâren Namık Kemal’in etkisinde kalmıştır. İlk şiirlerinde ferdî hislenişlerin yanında sosyal dâvâlarla da ilgilendiği görülmekteydi. Servet-i Fünun'a bağlı olduğu zamanlar, onların görüşü olan “sanat sanat içindir” formülüne uyarak yazdığı şiirlerinde, hüzünlü duygular, mat bir aydınlıktaki hayaller işlendi.

1892-1897 arasında gazel, müseddes, murabba gibi klasik nazım biçimlerinde yazarak imzasız yayımladığı sosyal ve özgürlükçü içerikli ilk şiirlerini, 1906’da Mısır’da yayımladığı Gizli Figânlar adlı yapıtında toplamıştır. Bu şiirlerinde Tanzimat şairleri ve Namık Kemal geleneğini devam ettirmiş, duygu ve düşüncelerini yoğun bir dille anlatmıştır.

Nesirlerinde uyum kaygısıyla sık sık yabancı kelime ve tamlamalardan yararlanmış, süslü ve ağır bir dil kullanmıştır. Osmanlıca’yı savunmuş, hece ölçüsünün ilkel olduğunu, aruzun zenginliğine ulaşamayacağını ileri sürmüştür. “Cenk Türküsü” gibi hece ölçüsüyle yazdığı yalın şiirleri pek azdır. 1908’den sonra kullandığı nesir, dil ve üslupça Servet-i Fünundan gelen özelliklerin devam ettirilmesi ve geliştirilmesiyle vücuda gelmiştir.

Nesrinde fikir ve bilgi kuvvetiyle irâdenin mantıkî bir düzen içinde seyrini görmek mümkündür. Ancak fikirlerinin kökleri dâimâ hisleri ve heyecanlarıdır. Fikirleri, zamanla ve içinde bulunduğu ruh durumuna göre şekil aldığından, yazılarında, birbirine zıt fikirlere rastlanır. Nesirlerinde inandırma kâbiliyetinin olmasına rağmen tenkitlerinde sık sık hislerinin tesirinde kalmış ve taraflı davranışları görülmüştür. Şiirlerinde de yaşadığı devirlerin politik düşüncelerinden aldığı ifâdeler, Osmanlı devlet adamlarına hissî saldırılar ve heyecanlı hücumlara yer vermiştir.

Süleyman Nazif, bir fikir adamı, idâreci, devlet adamı değil, his ve heyecanlarına bağlı bir şâir ve edebiyatçıydı. Süleyman Nazif’in taraflı tutumuna bir başka örnek de şudur. Kendisinin Bağdat vâliliği sırasında, 1877-78 Osmanlı-Rus Harbinde Balkanlarda Şıpka Geçidinde seçme Türk birliklerinin mahvına sebep olan Müşir Süleyman Paşaya, bir mezar ve mezarının başına bir hitabe yaptırmak istemişse de bunu gerçekleştirememiştir.

23 Kasım 1918’de İstanbul’un işgâlini kınamak üzere Hâdisât Gazetesi’nde Kara Bir Gün adlı makâleyi yazdı. Bu yazı üzerine Fransız işgâl kuvvetleri komutanı Süleyman Nazif’in kurşuna dizilmesini emretti, fakat sonra bundan vazgeçildi. Yine 23 Ocak 1920 günü Pierre Loti’yi anma toplantısında yaptığı konuşma neticesinde, İngilizler tarafından iki yıla yakın bir süre kalacağı Malta’ya sürgün edildi.

1922 başlarında Millî Mücâdele’nin başarılı olması üzerine, İstanbul’a döndü ve yazı faaliyetlerine yeniden başladı. Aynı yıl İstanbul Öğretmen Okulunda, Namık Kemal hakkında verdiği konferansı aynı isimle; son Osmanlı Pâdişâhı Vahdettin VI. Mehmet’e şiddetle hücum ettiği mektuplar ve makâlelerini Târihin Yılan Hikâyesi adıyla bastırdı.

Süleyman Nazif bazı yazılarını İbrahim Cehdi ve Abdüllahrar Tâhir adlarıyla yayınlamıştır. Önceleri Abdülhamit II’ye şiddetle çatarken, memleketin fena âkibeti üzerine gerçeği görmüş ve “Sultan Hamid’e Şarkı” adlı uzun şiirinin ilk dörtlüğünde pâdişâha şöyle seslenmiştir:
Pâdişâhım gelmemişken yâda biz
İşte geldik senden istimdâda biz
Öldürürler başlasak feryâda biz
Hasret olduk eski istibdâda biz

Süleyman Nazif, 4 Ocak 1927 tarihinde İstanbul’da 57 yaşında Zaturre hastalığı sebebiyle ölmüştür.

Eserleri :
Şiir:
1906 - Gizli Figanlar
1918 - Firak’ı Irak

Şiir-Nesir:
1917 - Batarya ile Ateş
1917 - Âsitan-ı Târihte
1924 - Malta Geceleri
1924 - Çalınmış Ülke

Makale:
1921 - Çal Çoban Çal
1897 - Malum-ı İlam
1922 - Tarihin Yılan Hikâyesi
1924 - Hz. İsa’ya Açık Mektup
1925 - Îmâna Tasallut-Şapka Meselesi

İnceleme:
1896 - Dayır-ıBekr Vilayeti Salnamesi
1923 - Nasırüddin Şah ve Babiler
1897 - Namık Kemal
1924 - Mehmet Akif Ersoy
1920 - Fuzuli
1925 - Abide-i Şüheda
1926 - İki Dost (Ziya Paşa ve Namık Kemal’i anlatır)

Çeviri:
1926 - Lübnan Kasrının Sâhibesi (Pierre Benort’ın)


Kaynak:Biyografiler.com