Yeni Zelanda

Yeni Zelanda, Pasifik Okyanusu'da bir ada ülkesidir. Güney Yarımkürede, Okyanusya'daki Güney Pasifik adaları arasında, Avustralya'nın yaklaşık 2.000 km güneydoğusunda yer almaktadır. Başlıca iki büyük (North Island ve South Island) ve 700'den fazla küçük adadan oluşur. Toplamda 268.021 kilometrekarelik bir yüz ölçümüne sahiptir. Bölgedeki tektonik hareketler ve volkanik olaylar nedeniyle Yeni Zelanda birçok yüksek dağa sahiptir. Yeni Zelanda'nın başkenti Wellington ve en büyük şehri Auckland'dır.

Uzak olmaları sebebiyle Yeni Zelanda adaları insanlar tarafından yerleşilen en son büyük kara parçalarından biridir. 1280 ile 1350 yılları arasında Polinezyalılar tarafından yerleşilmeye başlanan adalar özel bir Maori kültürü geliştirmeye başlamıştır. Adaları keşfeden ilk avrupalı 1642 yılında Abel Tasman isimli Hollandalı olmuştur.

Zelanda'ya ilk ayak basan Avrupalı, Hollandalı kaşif Abel Tasman'dır, Jacob Le Maire'in Güney Amerika'nın güney ucunda gördüğü Isla de los Estados'un bir parçası olduklarına inanarak adalara Staten Land adını verdi. Hendrik Brouwer 1643 yılında Güney Amerika topraklarının küçük bir ada olduğunu kanıtladı ve Hollandalı Haritacılar daha sonra Tasman'ın keşfine Hollanda'nın Zelanda (Zeeland) şehrine atfen Latince Nova Zeelandia adını verdiler. Bu ad daha sonra Yeni Zelanda olarak İngilizceleştirilmiştir.

Bu, Maoricede Nu Tireni olarak yazılmıştır (Te Tiriti o Waitangi'de Nu Tirani olarak yazılır). 1834 yılında Maoricede yazılan ve "He Wakaputanga o te Rangatiratanga o Nu Tireni" başlığını taşıyan bir belge İngilizceye çevrilerek Yeni Zelanda Bağımsızlık Bildirgesi haline gelmiştir. Yeni Zelanda Birleşik Kabileleri Te W(h)akaminenga o Nga Rangatiratanga o Nga Hapu o Nu Tireni tarafından hazırlanmış bildirge, Yeni Zelanda Birleşik Kabileleri'nin (United Tribes of New Zealand) bildirgesini zaten kabul etmiş olan ve Lord Glenelg'in bir mektubuyla bildirgeyi tanıyan Birleşik Krallık kralı IV. William'a bir kopyası gönderilmiştir. Aotearoa (Maorice de; [aɔˈtɛaɾɔa] olarak ve İngilizce de; /ˌaʊtɛəˈroʊ.ə/ telaffuz edilir. Genellikle 'Uzun Beyaz Bulut Ülkesi' olarak çevrilir.) Yeni Zelanda için kullanılan güncel Maorice adıdır. Avrupalılar gelmeden önce Maorilerin ülkenin tamamına verdikleri bir isim olup olmadığı bilinmemektedir; Aotearoa başlangıçta sadece Kuzey Adası'nı ifade etmekteydi.

Maoricede Yeni Zelanda'ya Aotearoa denir. Açılımları Ao bulut, şafak, gündüz ya da dünya anlamına, tea beyaz, açık ya da parlak anlamına ve roa uzun anlamına gelmektedir.

Yeni Zelanda’ya ilk kez 1000 yıl önce Polinezyalı Maoriler yerleşmiştir. Maoriler iyi örgütlenmiş, kan bağı ile gelen şefler ve güçlü rahipler tarafından yönetilen bir kabiledir.

Adaya ilk ayak basan Avrupalı, 1642 yılında Hollandalı Abel Tasman olmuştur. Ancak Kaptan James Cook’un 1769 ve 1779’daki gezilerine kadar adalar herhangi bir yönetime bağlı kalmamış ve keşfedilmemiştir. İngiliz göçmenler, 1840 yılında İngiliz hakimiyeti kurulunca adaya yerleşmeye başlamışlardır. Wellington bu tarihten sonra kurulmuştur. Yeni Zelanda’ya 1852 yılında kendi hükûmeti tahsis edilmiştir ve sonraki yüzyılda ülke yatırım, iletişim ve tarımsal üretimde hızlı bir gelişme kaydetmiştir.

Yeni Zelanda adı Hollandalı kartograflar tarafından, Hollanda'da bulunan Zealand adasına ithafen konulmuştur ve ülkenin yerlileri olan Maorilerin kendi dillerinde Aotearoa yani Uzun Beyaz Bulut Ülkesi olarak isimlendirilir. 1769-1779 yılları arasında ülkeyi 4 kez ziyaret eden İngiliz kâşif James Cook tarafından şimdiki ismi New Zealand olarak adlandırılmıştır. İngiliz Kraliyeti, 1840'ta Maori şefleri ile Waitangi anlaşmasını yaparak Yeni Zelanda’yı İmparatorluğu’nun kolonisi olarak ilan etmiştir.

Yeni Zelanda meşruti monarşi ve parlamenter demokrasi ile yönetilmektedir. Birleşik Krallık kralı 3 Charles, Yeni Zelanda Kralı ve dolayısıyla devlet başkanıdır. Başbakan Christopher Luxon, Genel Vali ise Cindy Kiro'dur. Kiro, göreve gelmiş ilk Maori kökenli kadın validir.

Ä°klim
Yeni Zelanda'nın Güney Yarımküre'de veya ekvatorun güneyinde olması, mevsimlerin kuzey yarım küredekilerin tam tersi olması anlamına gelir. Yazın en sıcak ayları ocak ve şubat olup en soğuk aylar haziran ve temmuzdur.

Genellikle ılıman bir iklime sahip olup, ülkenin kuzey kesimleri subtropikal iklimin etkisi altındadır. Kışın, Güney Ada'nın (South Island) iç kesimleri -10 dereceye kadar inerken, Okyanus kıyıları daha yumuşak ve yağışlı bir iklime sahiptir. Yazları 20-33 dereceler arasında olup oldukça da güneşlidir.

2019 yılının Aralık ayındaki sayıma göre Yeni Zelanda'da 4.951.500 kişi yaşamaktadır. Kuzey Adası, Güney Adası'ndan daha küçük olmasına rağmen bu adada daha çok kişi yaşar. Ülke nüfusunun çoğunluğunu Avrupa kökenliler oluşturur Yeni Zelanda'nın yerli halkı Maoriler ise nüfusun %14,9'unu oluşturmaktadır.

Yeni Zelanda halkı kendilerini Yeni Zelanda'da yaşayan uçamayan bir ulusal kuş olan Kivi olarak adlandırmaktadır.

Din
Ülkede baskın inanç bulunmamaktadır. 2018 nüfus sayımına göre halkın %48,59'u kendini herhangi bir dine mensup görmemektedir. 2001 nüfus sayımından bu yana kendini Hristiyan olarak gören Yeni Zelandalıların oranı azalmaktadır. Nüfus sayımının verilerine göre diğer azınlık dinleri Hinduizm, Budizm, İslam ve Sihizm'dir.