Panama Kanalı
Panama Kanalı
Panama Kanalı, Orta Amerika'nın en güney ülkesi Panama topraklarında yer alır ve Atlas Okyanusu ile Büyük Okyanus'u birbirine bağlayan su yoludur.
İnşaat ABD tarafından tamamlanmış ve Kanal 15 Ağustos 1914'te hizmete açılmıştır. 77 kilometre uzunluğundaki Kanalın yapımı sırasında, sıtma ve sarı humma gibi hastalıklardan büyük toprak kaymalarına kadar her türlü güçlükle karşılaşılmış ve yaklaşık 27.500 Kanal çalışanı bu süreçte can vermiştir. Bu Kanal Güney Amerika ve Kuzey Amerika'yı birbirinden ayırır.
Bugün New York'tan San Francisco'ya giden bir geminin, Panama Kanalını kullanarak 9.500 km yol yapması, Horn Burnu'nun dolaşılmasını zorunlu kılan eski günlerdeki 22.500 km yola oranla büyük bir kolaylıktır.
Açılışından 2002 yılına dek, yaklaşık 800.000 geminin geçtiği tahmin edilen Panama Kanalı'ndan her yıl 14.000'den fazla gemi geçmekte olup taşınan yük miktarı 203 milyon tonu bulmaktadır.
Kanal boyunca yolculuk yaklaşık 9 saat sürmektedir. Ayrıca kanalda bulunan indirgeçli kaldırgaç sayesinde aşılması zor olan noktalarda gemiler ilerleyebilmekte ve hareketlenme kazanabilmektedir.
Panama Kanalı dünyanın mühendislik harikasıdır ve en pahalı Kanaldır. Kanal, bölgenin sosyoekonomik koşullarını geliştirmiştir. Panama Kanalı ile Panama halkının refah seviyesi yükselmiştir. Kanal ülkenin gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.
Panama Kanalı deniz seviyesinden 28 metre yukarıdadır. Sıvıların dengesi kanunundan faydalanılarak gemiler Kanal içinde yavaş yavaş yükseltilir ve aynı metotla diğer tarafa doğru indirilir.
Panama Kanalı için ilk girişim 1 Ocak 1881'de yapıldı. Proje, Süveyş Kanalı'nın inşasını gerçekleştiren Ferdinand de Lesseps'in önderliğinde deniz seviyesi kanalı olarak tasarlandı.
Kanal yapımının ilk yıllarında organizasyon eksiklikleri ve kazım sonucunda ortaya çıkan atıkları nakledecek araç bulunmaması sonucu ilk ciddi sorunlar oluşmaya başlamıştır. Bütün bunların yanında ortaya çıkan toprak kaymaları ile büyük zorluklarla karşılaşılmıştır. Toprak kaymalarının engellenmesi için Kanalın belli bölgelerinde kazı derinliği azaltılmak zorunda kalınmıştır.
26 Haziran 2016 tarihinde genişletilmiş bir Panama Kanalı tekrar faliyete girmiştir.
İnşaatı
Fransız girişimi
Çevre şartları, projenin zorluğu, maliyet vs. nedeniyle $287,000,000 para ve tahminen 22,000 insan (kaza ve hastalık sebebiyle) kaybedildi. İklim koşulları ve nem nedeniyle çoğu araç zarar görmüş ve paslanmıştı. Sivrisinekler aracılığıyla bulaşan sıtma ve sarı humma hastalıkları işçiler arasında yayılmaya başladı. Teknik, sağlık ve finansal sorunlar nedeniyle Fransızların bu girişimi başarısızlıkla sonuçlandı. 1889 yılında şirket battı ve 15 Mayıs'ta çalışmalar yasaklandı. Panama skandalı olarak bilinen bu olay sonucunda Charles De Lesseps (Ferdinand de Lesseps'in oğlu) suçlu bulundu ve beş yıl hapse mahkûm edildi, fakat karar daha sonra iptal edildi.
Amerikan girişimi
Fransızların "başarısız" girişiminden sonra ABD yönetimi 4 Mayıs 1904'de resmi olarak inşayı üstlendi.
Panama Kanal Bölgesi
1903-1979 arasında Amerika Birleşik Devletleri egemenliği altında kalan ve Atlas Okyanusunu Büyük Okyanusa bağlayan Panama Kanalı boyunca uzanan arazi şeridi.
Genişliği 16 km, yüzölçümü 1,432 km² olan bölgenin yaklaşık üçte biri, başta Gatun Gölü olmak üzere sularla kaplıydı.Panama Kanal Bölgesi, Balboa (Büyük Okyanus) ve Cristóbal'den (Atlas Okyanusu) oluşan iki alt yönetim birimine ayrılmıştı. Panama Kanal Bölgesi yönetiminin ve Panama Kanalı Şirketi'nin merkezi Balboa Tepesindeydi.
Panama 1903'te imzalanan Hay-Bunau-Varilla Antlaşması'yla yıllık ödemeler karşılığında kanalı işletme ve her iki yakasında sekizer kilometrelik bir arazi şeridini denetleme hakkını ABD'ye bıraktı. Panama Kanalı Bölgesi, bu antlaşmanın imzalanmasının ardından 4 Mayıs 1904'te oluşturuldu. Yapımına 1904'te başlanan kanal 1914'te ulaşıma açıldı. 1951'de yapılan bir düzenlemeyle kanalın ve çevresindeki arazinin yönetimi, Panama Kanalı Şirketi'yle Panama Kanal Bölgesi yönetimi adını taşıyan, birbiriyle yakından ilişkili iki ABD kuruluşuna devredildi. Bu kuruluşlardan ilki kanalın işletilmesinden, ikinci ise bölgenin yönetiminden sorumluydu. ABD başkanı tarafından atanan ve ABD Kara Kuvvetleri müsteşarı tarafından denetlenen Panama Kanal Bölgesi valisi aynı zamanda Panama Kanalı Şirketi'nin yönetim kurulu başkanı ve genel müdürüydü.
Kanal Bölgesinin varlığı ve Panama'nın coğrafi olarak ikiye bölünmüşlüğü zamanla Panama ile ABD arasında gerginliğe neden oldu, 1962'de Panama Kanalı üzerinde inşa edilen Amerika Köprüsünün açılışı sırasında protesto gösterileri ve 1964'te de ciddi ayaklanmalar yaşandı. Panama halkının yaşadığı huzursuzluk bu ülkeyle ABD arasında kanal ve bölge yönetiminin paylaşılması konusunda yapılan uzun görüşmelerin başlamasına yol açtı.
Panama Kanal Bölgesi 1977'de ABD'yle imzalanan bir antlaşmayla 1 Ekim 1979'dan başlayarak Panama'nın doğrudan denetimi altına girdi. Aynı antlaşmayla, kanal üzerindeki her tür denetimin Panama'ya bırakılacağı 1999 yılına değin kanalı işletecek bir ABD-Panama ortak komisyonu oluşturuldu. Günümüzde eski Panama Kanal Bölgesi'nin 702 km² genişliğindeki kuzey kesimi Colón ilinin, 730 km² genişliğindeki güney kesimi ise Panama ilinin sınırları içinde yer almaktadır.
