Bosna-Hersek

Bosna-Hersek Balkanlar'da nüfusunun çoğunluğunu Boşnak, Sırp ve Hırvatların oluşturduğu ülkedir.

Bosna-Hersek’in ismindeki İlirya kökenli Bosna kelimesi, büyük bir olasılıkla dağlık bir iç bölgede doğduktan sonra büyüyen ve kuzeyde Hırvatistan ile sınırı çizen Sava nehri ile birleşen Bosna ırmağından, ülkenin güney bölümünün adı olan Hersek ise 15. yy.’da kendine “Herceg” (Almanca Herzog=dük) unvanını veren yerel bir derebeyinden gelmektedir.

Bosna-Hersek Tarihi:

MÖ 1. y.y. : Romalıların bugünkü Bosna Hersek toprakları üzerinde hakimiyet kurması.

476: Roma İmparatorluğu’nun yıkılması ve bölgenin Ostrogotların ve daha sonra Bizans’ın eline geçmesi.

650: Hırvat ve Sırpların Balkanlara göç etmeleri (Bazı kaynaklar Hırvat ve Sırpların bugünkü İran’dan Balkanlara göç ettiklerini iddia etmektedir).

1102: Bölgenin Macar hakimiyetine geçmesi.

1167-1180: Bölgenin tekrar Bizans’ın kontrolüne geçmesi.

1180-1204: Ban Kulin’in hakimiyeti.

1322-1353: Ban Stephen Kotromanic’in egemenliği.

1353-1391: Kral Tvrtko I. Kotromanjiç’in egemenliği. 1373’de bağımsız Bosna krallığını kurmuş ve kral unvanını almıştır. Sırp kralı Duşan’ın ölümü üzerine Sırbistan küçük beyliklere dağılmıştır. Kotromanjiç bu beyliklerin ekseriyetini teşkil eden Sırbistan’ın batı ve orta kesimlerini de ülkesine katmıştır. Dalmaçya bölgesinin önemli bir kesimini de hükümranlığı altına alarak ülkesinin sınırlarını kısa zamanda genişletmiştir. Bundan böyle Tvrtko I. Kotromanjiç Bosna, Dalmaçya ve Sırbistan kralı unvanını almıştır. Bosna bu kral döneminde coğrafi alan ve politik güç bakımından siyasi tarihinin zirvesindeydi. Tvrtko Hanedanlığı 1461 yılında son bulmuştur.

1366: Osmanlıların Balkanlardaki ilk kazanımları.

1382-1386: Osmanlıların Bulgaristan, Arnavutluk ve Sırbistan’da toprak kazanımları.

1389: Kosova Meydan Savaşı.

1463: Bosna’nın Fatih Sultan Mehmed tarafından fethedilerek Rumeli Eyaletine bağlı bir sancak statüsüyle Osmanlı İmparatorluğu’na katılması.

1483: Osmanlıların Hersek’i fethi.

1492: Engizisyon zulmünden kaçan Yahudilerin Balkanlara ve özellikle Bosna’ya yerleşmeleri.

1421: Bosna-Hersek’in müstakil bir sancak alması

1583: Bosna’nın eyalet statüsü kazanması.

1699: Karlofça Anlaşması (Habsburg İmparatorluğu’nun Macaristan’ı ele geçirmesi).

1789: Fransız ihtilali ve Avrupa’da milliyetçilik akımlarının güçlenmesi.

1804: Sırp soylularının Osmanlı yönetimine karşı ayaklanması.

1807 : Sırp otonomisinin kabulü.

1812: Osmanlı yönetiminin Sırbistan üzerinde tekrar hakimiyet sağlaması.

1875: Bosna’da dini çekişmelerin başlaması.

1878: Osmanlı-Rus savaşını takiben yapılan Berlin Anlaşması hükümleri uyarınca Bosna’nın Avusturya-Macaristan yönetimine bırakılması.

1908: Bosna’nın Avusturya tarafından ilhakı.

1912-1913: Balkan savaşları.

1914: Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliaht prensi Franz Ferdinand ve eşinin Saraybosna’da Gavrilo Princip adlı bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi ve I. Dünya Savaşı’nın başlaması.

1918: Bosna’nın I. Dünya Savaşı sonrası kurulan Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı’nın bir parçası olması.

1921: Kral Alexander’in iktidarı ve ülke adının Yugoslavya (Güney Slavların Ülkesi) olarak değiştirilmesi.

1929: Yugoslavya’da çok partili demokrasiye geçme çabaları, ancak başarılı olunamaması.

1941: Bosna’nın Almanya tarafından ilan edilen “Bağımsız Hırvatistan”ın yönetimi altına girmesi. Almanya’nın kontrolü altındaki Hırvat milliyetçisi Üstaşelerin yönetimi ele geçirmesi. Partizan ve Çetniklerin (Sırp milliyetçisi) Almanya’ya ve Üstaşe yönetimine karşı direniş başlatmaları.

1945: Josip Broz Tito’nun bütün halkları bir araya getirerek Yugoslavya Federasyonu’nu kurması. İkinci Dünya Savaşı’nın sonu. Sırpların bölgenin Kosova veya Voyvodina gibi Sırbistan içerisinde bir bölge olması şeklindeki taleplerine karşın Bosna Hersek de Federasyon’un kurucu cumhuriyetlerinden birisi (yüz ölçümü ve nüfusu itibariyle üçüncü kurucu cumhuriyet) olmuştur.

1948: Josip Broz Tito ve Josef Stalin arasındaki anlaşmazlık neticesinde Yugoslavya’nın Kominform’dan ihraç edilmesi.

1960: Josip Broz Tito’nun ülkedeki Müslümanların durumlarını Sırp ve Hırvatlara karşı dengelemek için özerk bir etnik statü tanıması.

1974: Bosna Hersek içinde iki Hırvat, iki Boşnak, iki Sırp ve “diğerleri”nden oluşan müşterek bir Başkanlık oluşturulması.

1980: Josip Broz Tito’nun ölümü.

1990: Slobodan Miloseviç’in Sırbistan Cumhurbaşkanlığı’na seçilmesi.

1991: Slovenya ve Hırvatistan’ın Yugoslavya’dan ayrılması, Belgrad tarafından kontrol edilen Yugoslav Ordusu’nun bu ülkelere saldırması. Birleşmiş Milletler’in eski Yugoslavya’ya silah ambargosu uygulaması. Hırvatistan ve Bosna Hersek Sırplar bu ülkelerde çoğunlukta bulundukları bölgelerin Yugoslavya’ya bağlılıklarını ilan etmişlerdir.

1992: Referandum akabinde Bosna Hersek’ in bağımsızlık ilan etmesi (1 Mart 1992), buna karşılık Bosnalı Sırpların da Republika Srpska’yı ilanı Sırbistan desteğiyle savaşın başlaması. BM’nin Hırvatistan’daki çatışmaların Bosna-Hersek’e yayılmasını önlemek amacıyla UNPROFOR Karargahı’nı Saraybosna’ ya yerleştirmesi.

1993: Bosna Hersek’ in etnik temeller çerçevesinde kantonlara ayrılmasını öngören Vance-Owen planının Bosnalı Sırplar tarafından reddedilmesi. Boşnaklar ve Hırvatlar arasında çatışmaların başlaması.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin Boşnaklar için Bihaç, Srebrenica, Zepa, Gorajde ve Saraybosna’yı güvenlikli bölge ilan etmesi ve buraların korunması için 25 bin ek asker sevk edilmesini karara bağlamıştır.

1994: Hırvatlar ve Boşnakların, aralarındaki çatışmaları sona erdiren anlaşmayı imzalamaları. NATO’nun Bosnalı Sırplara geri çekilmeleri hususunda ültimatomu. 50 uçağın katılımı ile NATO’nun Bosna Sırp Yönetimi’nin askeri havaalanlarını bombalaması.

1995: Boşnak ve Hırvat güçlerinin Sırpların kontrolündeki Orta ve Doğu Bosna’da ilerlemeleri.

Sırplar tarafından Zepa ve Srebrenica kentlerinin ele geçirilmesi ve binlerce Boşnak’ın hunharca katledilmesi. NATO’nun artan hava saldırıları sonucu tarafların ateşkesi kabulü.

14 Aralık’ta Paris’te “Dayton Barış Anlaşması”nın imzalanması ve Bosna-Hersek Devletinin kurulması.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin barış gücü faaliyetlerini NATO’ya devretmesi.

1996: Dayton Barış Anlaşması’nın sivil yönlerini uygulamakla yükümlü Yüksek Temsilcilik Ofisi’nin (OHR-Office of High Representative) faaliyete geçmesi.

Bosna-Hersek’in ilk üçlü Başkanlık Konseyi üyelerinin seçimle göreve gelmesi: Aliya İzzetbegoviç (Boşnak üye), Kresimir Zubak (Hırvat üye), Momcilo Krajisnik (Sırp üye).
1997: 4 Şubat: Statüsü Dayton Barış Anlaşmasıyla düzenlenmemiş olan ihtilaflı Brcko Bölgesi’nin uluslararası yönetime devredilmesi.

1998: Bosna-Hersek’in para birimi Konvertibl Mark (KM)’ın yürürlüğe girmesi

2001: Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza mahkemesi tarafından aranan sanıklardan, Slobodan Miloseviç’in, Bosna-Hersek, Kosova ve Hırvatistan’daki suçlarla ilgili olarak yargılanmak üzere, Mahkemeye teslim edilmesi (Slobodan Miloseviç, 11 Mart 2006 tarihinde Lahey, Hollanda’da bulunduğu hapishanede kalp krizinden 65 yaşında ölmüştür.).

2003: Bosna Hersek’inin ilk Cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç’inin ölümü.